طبقه‌بندی اختلالات روانی | راهنمای جامع DSM-5

آیا می‌دانید بر اساس DSM-5، اختلالات روانی چگونه دسته‌بندی می‌شوند؟ DSM-5 جدیدترین نسخه از راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی است که توسط انجمن روانپزشکی آمریکا (APA) منتشر شده و معتبرترین مرجع برای تشخیص و درمان بیماری‌های روانی محسوب می‌شود.

در این راهنما، اختلالات روانی در ۱۷ دسته اصلی طبقه‌بندی شده‌اند که هر دسته شامل چندین زیرگروه است. در ادامه، این دسته‌بندی‌ها را همراه با توضیح مختصر درباره برخی از آن‌ها بررسی می‌کنیم.

طبقه‌بندی اختلالات روانی در DSM-5

۱. اختلالات رشدی – عصبی

این گروه شامل اختلالاتی است که معمولاً در دوران کودکی تشخیص داده می‌شوند و بر رشد شناختی و عملکرد عصبی تأثیر می‌گذارند.

✅ زیرگروه‌ها:

• ناتوانی‌های عقلانی

• اختلالات ارتباط

• اختلالات طیف اتیسم

• اختلال کاستی توجه/بیش‌فعالی (ADHD)

• اختلالات یادگیری

• اختلالات حرکتی

۲. اختلالات طیف اسکیزوفرنی و سایر اختلالات سایکوتیک

این اختلالات بر درک واقعیت تأثیر می‌گذارند و ممکن است منجر به هذیان، توهم و تفکر غیرمنطقی شوند.

✅ زیرگروه‌ها:

• اسکیزوفرنی

• اختلال اسکیزوافکتیو

• اختلال اسکیزوفرنیفرم

• اختلال هذیانی

• اختلال روان‌پریشی کوتاه‌مدت

۳. اختلالات دوقطبی

این گروه شامل اختلالاتی است که باعث تغییرات شدید خلقی بین افسردگی و شیدایی می‌شوند.

✅ زیرگروه‌ها:

• اختلال دوقطبی نوع ۱ و ۲

• اختلال ادواری‌خو

۴. اختلالات افسردگی

اختلالات این دسته باعث احساس غم، بی‌حوصلگی و از دست دادن علاقه به فعالیت‌های روزمره می‌شوند.

✅ زیرگروه‌ها:

• اختلال افسردگی اساسی

• اختلال افسردگی پایدار (دیستایمی)

• اختلال ملال پیش از قاعدگی

۵. اختلالات اضطرابی

این گروه شامل اختلالاتی است که باعث اضطراب بیش از حد و غیرمنطقی می‌شوند.

✅ زیرگروه‌ها:

• فوبیاهای خاص و اجتماعی

• اختلال اضطراب فراگیر

• اختلال وحشت‌زدگی (پانیک)

۶. اختلالات وسواس فکری – عملی (OCD) و اختلالات مرتبط

✅ زیرگروه‌ها:

• اختلال وسواس فکری – عملی (OCD)

• اختلال بدشکلی بدن

• اختلال احتکار

۷. اختلالات مرتبط با استرس و تروما

✅ زیرگروه‌ها:

• اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)

• اختلال استرس حاد

۸. اختلالات تجزیه‌ای (گسستی)

✅ زیرگروه‌ها:

• اختلال هویت تجزیه‌ای

• یادزدودگی تجزیه‌ای

۹. اختلالات علائم جسمانی و اختلالات مرتبط

✅ زیرگروه‌ها:

• اختلال اضطراب بیماری (هیپوکندریا)

۱۰. اختلالات تغذیه و خوردن

✅ زیرگروه‌ها:

• بی‌اشتهایی عصبی

• پرخوری عصبی

۱۱. اختلالات دفع

✅ زیرگروه‌ها:

• بی‌اختیاری ادرار (شب‌ادراری)

• بی‌اختیاری دفع

۱۲. اختلالات خواب – بیداری

✅ زیرگروه‌ها:

• بی‌خوابی

• نارکولپسی (حمله خواب)

۱۳. اختلالات جنسی

✅ زیرگروه‌ها:

• کژکاری‌های جنسی

• ملال جنسیتی

۱۴. اختلالات اخلالگر، کنترل تکانه و سلوک

✅ زیرگروه‌ها:

• اختلال نافرمانی مقابله‌ای

• آتش‌افروزی (پیرو‌مانیا)

۱۵. اختلالات مرتبط با مواد و رفتارهای اعتیادآور

✅ زیرگروه‌ها:

• قماربازی بیمارگونه

• اختلالات مصرف مواد

۱۶. اختلالات عصبی – شناختی

✅ زیرگروه‌ها:

• دلیریوم

• دمانس (اختلال عصبی – شناختی عمده)

۱۷. اختلالات شخصیت

✅ دسته‌بندی اختلالات شخصیت:

• خوشه A: پارانویید، اسکیزوئید، اسکیزوتایپی

• خوشه B: ضداجتماعی، مرزی، نمایشی، خودشیفته

• خوشه C: اجتنابی، وابسته، وسواسی

جمع‌بندی

راهنمای DSM-5 معتبرترین منبع برای تشخیص و طبقه‌بندی اختلالات روانی است. این کتاب، ۱۷ گروه اصلی را معرفی می‌کند که هرکدام شامل زیرگروه‌های مشخصی هستند. آشنایی با این دسته‌بندی‌ها برای متخصصان روانشناسی و روانپزشکی ضروری است.

❓ نظر شما چیست؟ کدام یک از این اختلالات برای شما جالب‌تر است؟ آیا به بررسی دقیق‌تر برخی از این اختلالات علاقه دارید؟ نظرتان را در بخش کامنت‌ها بنویسید.

نویسنده: فاطمه ستاری نژاد - روانشناس