نکات کلیدی این مطلب:
کلینیک روانشناسی و مددکاری آوان – سال‌ها پیش، مادربزرگم در حال خرید از فروشگاهی بزرگ بود که متوجه شد آهنگ مورد علاقه پدربزرگم از بلندگو های فروشگاه پخش می‌شود. او به پدربزرگم فکر کرد و در همان لحظه پدربزرگم در مقابل مادربزرگم ظاهر شد. چشمانش را باور نمی کرد، این غیرممکن بود. زیرا همسرش چند سال قبل فوت کرده بود. با این حال او اینجا بود، درست در مقابلش ایستاده بود. پدربزرگم به مادربزرگم گفت: نگران نباش “من خوبم”. سپس ناپدید شد. مادربزرگ من زنی بود که تمایلی به داستان‌گویی یا فانتزی نداشت، اما تا آخر عمر متقاعد بود که آن روز با روح همسرش روبرو شده است.
نظرسنجی اخیر نشان داد که بیش از 40 درصد از مردم به ارواح اعتقاد دارند و این در حالی است که حدود نیمی از آنها ادعا می کنند که شخصاً با روح روبرو شده اند. انسان ها همیشه به ارواح اعتقاد داشته اند. مشاهده های ثبت شده به قدیمی ترین نوشته های خط میخی بر روی لوح های گلی از بین النهرین باستان برمی گردد. در دهه‌های اخیر، برنامه‌های تلویزیونی با محتوای ماوراء الطبیعه مانند شکارچیان ارواح، ماجراهای ارواح و… اعتقاد به ارواح و دیگر موجودات ماوراء طبیعی را رایج کرده‌اند. همچنین پس از مرگ یکی از عزیزان، برخی از افراد مستعد دیدن روح عزیز از دست رفته هستند. (پیشنهاد می‌شود مطلب چگونه در برابر شوک مرگ ناگهانی به بهبودی برسیم؟ را مطالعه کنید.)
بر اساس دانش روانشناسی، توضیح رایج برای این نوع از تجربیات این است که آنها توهم هستند. اینها عارضه جانبی سوگواری از دست دادن شریک زندگی، عضوی از خانواده یا دوست نزدیک است. این توهمات که به عنوان سوگ یا توهم سوگ شناخته می شوند، تجربه ای شبیه به ادراک از فردی است که مرده است و معمولاً واکنشی به سوگ حاد است. توهم غم و اندوه زمانی که اتفاق می افتد می تواند بسیار واقعی به نظر برسد. فردی که در سوگ است ممکن است لمس شخص متوفی را احساس کند. تجارب متداول عبارتند از: احساس حضور، دیدن ظاهر، شنیدن صدا و بوییدن غذا یا عطر مورد علاقه شخص متوفی. بسیاری از افراد احساس می کنند عزیزانشان آنها را در آغوش می گیرند یا می بوسند و حتی همسر متوفی ممکن است با شخص متوفی به رختخواب برود. توهمات سوگ می تواند زمانی اتفاق بیفتد که افراد بیدار یا خواب هستند، زیرا برخی از آنها توسط متوفی در رویاهای خود ملاقات می شوند. برخی دیگر حتی از دیدن روح حیوانات خانگی مورد علاقه خود صحبت می‌کنند. توهمات ممکن است با رایحه ای آشنا، دیدن یا شنیدن صدای آهنگی ایجاد شوند. (پیشنهاد می‌شود مطلب احساس سرزندگی بیشتر با فکر کردن به مرگ را مطالعه کنید.)
وقتی افراد توهم غم و اندوه را تجربه می کنند، اغلب آن را برای خود نگه می دارند. آنها تمایلی به اشتراک گذاشتن داستان خود ندارند زیرا احساس خجالت می کنند و می ترسند کسی آنها را باور نکند. حتی ممکن است تعجب کنند که علائم بیماری روانی را از خود نشان می دهند. با این حال، تجربه توهم سوگ به این معنا نیست که فرد از یک وضعیت روانی رنج می برد یا اینکه در زمان وقوع رویداد تحت تأثیر قرار گرفته است. ما آنقدر با حضور عزیزانمان هماهنگ شده‌ایم که وقتی آنها دیگر میانمان نیستند، همچنان انتظار داریم آنها را ببینیم و بشنویم. احساس فقدان و تنهایی به قدری زیاد است که می توانیم نشانه هایی از فرد متوفی را با خود نگه داریم و سپس ذهنمان ناخودآگاه شکاف ها را پر می کند. زیرا ما هنوز برای رها کردن آماده نیستیم. همانطور که الیور ساکس (Oliver Sacks)، متخصص مشهور مغز و اعصاب می‌گوید: “از دست دادن والدین، همسر یا فرزند به معنای از دست دادن بخشی از خود است و سوگواری باعث ایجاد حفره ای ناگهانی در زندگی فرد می شود، حفره ای که (به نوعی) باید پر شود.”
به طور شگفت انگیزی افرادی که در سوگواری هستند، توهم سوگ را تجربه می کنند. مطالعات مختلف نشان می دهد که 30 تا 50 درصد از افراد پس از مرگ عزیزان خود این تجربیات را دارند. در واقع، توهم سوگ آنقدر شایع و خوش خیم می‌باشد که جزء طبیعی سوگ تلقی می شود. توهمات سوگ در فرهنگ ها، باورها و زمان یافت می شوند و نقش مهمی در روند سوگواری و بهبودی دارند. توهم سوگ زمانی می تواند سودمند باشد که به افراد سوگوار کمک کند تا با تغییرات کنار بیایند و خود را با این تغییر وفق دهند و حتی پیوند خود را با عزیز از دست رفته خود حفظ کنند. در زمان پریشانی و بلاتکلیفی، چنین تجربه‌ای می‌تواند نشانه‌ی اطمینان‌بخشی باشد، درست مانند اینکه پدربزرگم در مقابل مادربزرگم ظاهر می‌شود و می‌گوید: «نگران نباش، من خوبم». برخی افراد این تجربه را ناراحت‌کننده یا حتی ترسناک می‌دانند، اگرچه برخی دیگر احساس می‌کنند که این تجربه باعث آسایش و آرامش می‌شود، به‌ویژه زمانی که زمینه معنوی یا مذهبی وجود داشته باشد. برای بسیاری، این تجربیات دلیلی بر این است که زندگی پس از مرگ وجود دارد و روزی با دوستان و خانواده خود دیدار خواهند کرد. (پیشنهاد می‌شود مطلب فواید “مرور زندگی” قبل از رسیدن به دوران پایان زندگی را مطالعه کنید.)
با این حال، برای افرادی که تحمل از دست دادن برایشان سخت است، ممکن است ایده خوبی باشد که به گروه درمانی بروند یا با متخصص سلامت روان تماس بگیرند.
محمد امین مختاریان
