وجود تعداد فراوانی مواد مفید و ضروری موجود در نان این مهم‌ترین غلات سبب شده، به‌عنوان غذای پایه و یکی از منابع اصلی الگوی غذایی در ایران شناخته شود. فیبر، پروتئین، چربی و کربوهیدرات از عناصر اصلی تشکیل‌دهنده نان هستند. ازاین‌رو بخش عمده‌ای از نیازهای بدن را می‌توان با مصرف روزانه این ماده غذایی مرتفع ساخت. به دلیل معرفی این ماده غذایی به‌عنوان یک منبع فشرده انرژی، یک ماده‌ی مغذی و حاوی ریزمغذی‌های فراوان و مواد معدنی مانند آهن، کلسیم و روی فواید و خواص نان برای سلامتی پرتعداد هستند. در این مطلب بیشتر باب مواد مفید و ضروری موجود در نان و فواید و خواص این ماده غذایی ارزشمند سخن می‌گوییم تا بر تأثیرات شگرف آن بر سلامتی بیش‌ازپیش آگاه شوید.
معرفی برخی از مهم‌ترین مواد مفید و ضروری موجود در نان
همان‌طور که اشاره نمودیم، فیبر، پروتئین، چربی و کربوهیدرات در کنار انبوهی از ریزمغذی‌ها و عناصر معدنی از مواد مفید و ضروری موجود در نان هستند. ولی دسترسی به این عناصر حیاتی بستگی به میزان سبوس، درجه‌ی استخراج آرد، نحوه تخمیر و درجه حرارت و زمان پخت نان دارد. در غیر این صورت ارزش تغذیه‌ای نان و کیفیت آن کاهش‌یافته و درصد مواد مغذی آن پایین می‌آید. ازاین‌رو به‌منظور بهره‌مندی از فواید و خواص نان توصیه می‌شود، فرآیند تخمیر کامل و درجه استخراج پایین بر روی نان‌ها اعمال گردد تا شاهد بالاترین ارزش غذایی در این ماده غذایی پرمصرف باشیم. در ادامه بیشتر در مورد موارد ارزشمندی موجود در نان سخن می‌گوییم.
اگر به خرید نان حاوی مقادیر قابل‌توجهی فیبر بپردازید، از گرفتگی روده، یبوست و عفونت‌های دستگاه گوارش به دور می‌مانید. فیبر موجود در نان گندم از نوع نامحلول و در نان جو از نوع محلول است. در حالت کلی فیبر توانایی کاهش کلسترول، افزایش قدرت تمرکز و تقویت ماهیچه‌های روده را دارد. عدم وجود آن در نان سبب بروز بواسیر، شکاف بافت معده و جذب سموم معده می‌شود. در چنین شرایطی سموم در خون باقی‌مانده و در بدن انباشته می‌گردد. بدین ترتیب بر هم خوردن تعادل سیستم عصبی، التهاب مفاصل و پیری زودرس از نتایج نامطلوب این فرایند به شمار می‌رود.
یکی دیگر از فواید و خواص نان وجود مقادیر قابل‌توجهی پروتئین در این ماده خوراکی است. به‌گونه‌ای که افراد با مصرف نان به‌صورت مرتب و روزانه می‌توانند 45% از نیاز تغذیه‌ای خود به پروتئین را برطرف سازند. حال اگر به سمت مصرف نان‌های سبوس‌دار بروید، این ارزش غذایی افزوده‌شده زیرا 100% دانه‌های گندم و پوست آن به آرد جهت طبخ نان تبدیل می‌شوند. به همین دلیل پزشکان به مصرف روتینگ نان برای دریافت 40 ـ 50 درصد از انرژی و نیمی از پروتئین روزانه توصیه اکید دارند.
یکی دیگر از مواد مفید و ضروری موجود در نان چربی است. این نان اگر از آرد جو تهیه‌شده باشد که به کاهش سطوح کلسترول، فشارخون و قند خون کمک می‌کند. مطالعات پزشکی نشان داده مصرف مقدار کمی نان جو در روز توانسته به طرز چشمگیری سطوح کلسترول بد را در خون افراد پایین بیاورد. البته این مزایا در صورتی وجود دارد که نان جو فاقد شکر، آرد تصفیه‌شده و روغن‌های غیرمجاز باشد. چربی دانه گندم نیز دارای فواید و منافع بسیاری است که غالباً به همراه سبوس آن باقی می‌ماند. این روغن می‌تواند به کاهش بیماری‌های کرونری قلب کمک نماید. البته گاهاً در نان‌های صنعتی به‌منظور ارتقا سطح کیفی نان از روغن‌های غنی امگا 3 باهدف بهبود ارزش تغذیه نان در زمان طبخ و آماده‌سازی آن بهره می‌برند. ولی روغن گندم به‌تنهایی نیز قدرتمند بوده و بسیار ملین و حاوی ویتامین E است، ازاین‌رو اگر به همراه سبوس در نانی وجود داشته باشد به‌تنهایی می‌تواند آن نان را غنی سازد.
کربوهیدرات فراوان به‌تنهایی باعث افزایش ناگهانی قند خون شده و چندان برای بدن مفید نیست. ولی کربوهیدرات نان به دلیل همراهی فیبر با آن بسیار سودمند است، زیرا فیبر روند جذب کربوهیدرات را کاهش داده، ازاین‌رو مضرات آن را حذف می‌سازد. بدین ترتیب با مصرف نان علاوه بر تأمین انرژی بدن به تثبیت قند خون خود نیز کمک می‌نمایید. با این توصیفات اگر تمایل دارید به چاقی، انواع سرطان، ناراحتی‌های قلبی و سوءتغذیه درگیر نشوید، مصرف مقدار مشخصی از نان خصوصاً نمونه‌های دارای سبوس را در دستور کار خود قرار دهید.
ویتامین B1(تیامین)، ویتامین B3(نیاسین)، ویتامین E، ویتامین B2 موجود در نان به تقویت ماهیچه‌های روده، کاهش دردهای ماهیچه‌ای، افزایش قدرت تمرکز و همچنین شادابی و نشاط افراد کمک می‌کنند. باوجودآنکه در حین آسیاب و در زمان پخت ممکن است، بخش عمده‌ای از این ویتامین‌ها از دست برود و تغییراتی در بافت و خواص نان ایجاد شود، اما نان همچنان یکی از ارزشمندترین مواد خوراکی موجود محسوب می‌گردد. به‌گونه‌ای که حتی نان‌های تهیه‌شده با آرد سفید نیز به‌مراتب دارای ارزش غذایی هستند.
با نگاهی به نان آن را حاوی مواد معدنی فراوانی می‌یابیم، بدین ترتیب بخش عمده‌ای از مواد مفید و ضروری موجود در نان به مواد معدنی و دسته‌های متنوع آن اختصاص می‌یابد. با این توصیفات از انواع مواد معدنی موجود در نان می‌توان به این موارد اشاره نمود:
بخش عمده‌ای از فواید و خواص نان به ریزمغذی‌های موجود در آن نیز وابسته است. از این ریز مغزی‌ها می‌توان به گلوتن عنصر سازنده ساختمان بدن، سیلیس استحکام‌بخش دندان‌ها و استخوان‌ها، فولیک اسید جلوگیری از نقص نوزادان و بهبود عملکرد سلول‌های قرمز و همچنین فرمان‌ها، دیاستازها و آنزیم‌ها اشاره نمود. این مواد اگر در نان وجود نداشته باشند، گویی بخش عمده‌ای از عناصر زنده و حیاتی دانه‌های گندم به دور ریخته شده و نان ارزشمندی لازم را از دست می‌دهد.
مسلماً وجود فیبر، پروتئین، چربی و کربوهیدرات در نان توانسته این ماده غذایی را بر دیگر مواد موجود در رژیم‌های غذایی ارجحیت دهد. با افزایش آگاهی عموم به فواید و خواص نان مردم در اقصا نقاط جهان به مصرف این ماده غذایی روی آورده‌اند. به‌گونه‌ای که در سال‌های اخیر شاهد افزایش استفاده آن از سوی ملت‌ها و دولت‌های بسیاری بوده‌ایم. در این بخش قصد داریم حال که با مواد مفید و ضروری موجود در نان تا حدودی آشنا شده‌اید، به معرفی تعدادی از فواید بی‌شمار این خوراکی لذیذ نیز بپردازیم. بدین ترتیب اطلاعاتتان را در مورد این والاترین منبع غذایی بشر کامل‌تر سازیم.
اولین عضوی را که نان تحت تأثیرات خوب خود قرار می‌دهد، سیستم گوارش است. بدین ترتیب بهبود حرکت روده، جلوگیری از بروز مشکلاتی مانند درد، یبوست و التهاب معده و همچنین تقویت باکتری‌های خوب روده از مزایای این خوراکی برای دستگاه گوارش است.
نان به‌عنوان یک غلات مغذی قادر است، از جذب کلسترول بد، افزایش تری‌گلیسیرید، نوسانات فشارخون، سکته قلبی و مرگ‌ومیرها به علت ناراحتی‌های قلبی جلوگیری نماید. ازاین‌رو با مصرف 7 وعده نان در هفته می‌توان، تغییرات مثبتی را در جهت سلامت قلب و عروق صورت داد.
یکی دیگر از فواید و خواص نان کاهش وزن و رسیدن به تناسب‌اندام در کنار این خوراکی محبوب است. خانم‌ها و آقایانی که از نان در رژیم‌های غذایی خود استفاده می‌کنند، به‌مراتب وزن نرمال‌تر، توده شکمی کمتر، سطح چربی بدنی مناسب‌تری دارند. همچنین از خطر افزایش ناگهانی وزن به دلیل توانایی عناصر نان در توزیع متعادل چربی‌ها نیز در امان هستند.
دستگاه تنفسی یکی از ارگان حساس بدن است که کمبود مواد مغذی در غذا می‌تواند به آن آسیب‌های جدی وارد سازد. کاهش خطر ابتلا به آسم و حساسیت‌های مجاری تنفسی یکی دیگر از فواید و خواص نان کامل به شمار می‌رود. آلرژی‌های بینی در افرادی که به مصرف غلات اهمیت می‌دهند کمتر دیده‌شده و بهبودی نیز در کنار این ماده غذایی برای مبتلایان به علائم آلرژیک سریع‌تر رخ می‌دهد.
سرطان‌هایی مانند روده بزرگ، لوزالمعده و پستان کمتر به سراغ افرادی می‌آید که خود را موظف به مصرف غلات در انواع مختلف آن می‌کنند. بدین ترتیب می‌توان نتیجه گرفت مصرف نان با طول عمر افراد در ارتباط مستقیم است. به‌گونه‌ای که افراد با مصرف منظم و متعادل نان می‌توانند، عمر طولانی‌تر داشته و حیات با سطح کیفی مطلوب‌تری را تجربه کنند.
نان‌های سبوس‌دار با تخمیر کامل شمارا از بیماری‌های لثه و ناراحتی‌های استخوانی و مفصلی نیز به دور می‌دارند. طی تحقیقی مشخص‌شده کسانی که خود را موظف به مصرف غلات کامل می‌کنند، کمتر نیاز برای مراجعه به دندان‌پزشک دارند. البته کمتر با دردها و تورم‌های مفصلی و استخوانی نیز درگیر می‌شوند.
