آزمایش مدفوع چه کاربردی دارد و چگونه انجام می‌شود؟

مدفوع از باقیمانده مواد غذایی، آب و ترشحات گوارشی تشکیل شده است و از طریق روده از بدن دفع می‌شود. تغییر رژیم غذایی، مصرف بعضی از داروها، سبک زندگی و ابتلا به بعضی از بیماری‌ها روی مدفوع تاثیر می‌گذارد. مدفوع غیر طبیعی می‌تواند آبکی، سفت یا چسبناک باشد. همچنین ممکن است چرب و بدبو به نظر برسد. اگر این علائم را تجربه کردید، به دکتر گوارش مراجعه کنید تا در صورت لزوم، آزمایش مدفوع انجام دهید. آزمایش مدفوع یک ابزار ضروری است که می‌تواند به پزشک در تشخیص بیماری‌های مختلف از جمله انواع خاصی از سرطان کمک کند. برای اینکه با این آزمایش و نحوه انجام آن آشنا شوید، تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.

آزمایش مدفوع برای چیست؟

معمولا پزشکان از آزمایش مدفوع برای بررسی وجود عفونت باکتریایی یا انگلی در روده استفاده می‌کنند. بعضی از انواع این آزمایش، مقدار مواد تشکیل‌دهنده مدفوع از جمله چربی را بررسی می‌کنند. چربی به طور طبیعی در روده جذب می‌شود و به همین دلیل مدفوع تقریبا فاقد چربی است. در بعضی از اختلالات گوارشی، چربی به خوبی جذب نمی‌شود و در مدفوع باقی می‌ماند.

آزمایش مدفوع به پزشک در تشخیص موارد زیر کمک می‌کند:

• عفونت دستگاه گوارش توسط بعضی از باکتری‌ها، ویروس‌ها یا انگل‌ها
• مشکلات گوارشی، مانند اختلال در جذب بعضی از انواع قند، چربی یا مواد مغذی
• خونریزی در داخل دستگاه گوارش
• آلرژی یا التهاب (به عنوان مثال، حساسیت به پروتئین شیر در شیرخواران)
• سرطان روده بزرگ
• پیدا کردن علت علائم گوارشی، از جمله اسهال طولانی‌مدت، اسهال خونی، نفخ، افزایش تولید گاز در دستگاه گوارش، حالت تهوع، استفراغ، از دست دادن اشتها و درد شکم

انواع آزمایش مدفوع

چند نوع آزمایش مدفوع وجود دارد که همگی به تشخیص اختلالات دستگاه گوارش کمک می‌کنند. رایج‌ترین آزمایش‌ها عبارت‌اند از:

• آزمایش ایمونوشیمیایی مدفوع (FIT): مشخص می‌کند که آیا خون کشف شده در مدفوع به روده تحتانی ارتباط دارد یا خیر. برای انجام FIT باید یک بار از مدفوع نمونه‌گیری شود.
• آزمایش خون مخفی در مدفوع (FOBT): وجود خون مخفی در مدفوع را بررسی می‌کند که این ممکن است نشانه سرطان روده بزرگ باشد. این آزمایش برخلاف FIT نمی‌تواند منبع خون را شناسایی کند. FOBT یک آزمایش مدفوع سه مرحله ای است، یعنی به جمع‌آوری سه نمونه مدفوع مختلف نیاز دارد.
• آزمایش DNA مدفوع: آزمایشی است که DNA موجود در مدفوع را برای تشخیص سرطان روده بزرگ بررسی می‌کند. این آزمایش با یک بار نمونه‌گیری از مدفوع انجام می‌شود.
• آزمایش چربی مدفوع: میزان چربی موجود در مدفوع را اندازه‌گیری می کند که این می‌تواند به تشخیص اختلالات سوء جذب مانند بیماری سلیاک کمک کند.
• آزمایش کشت مدفوع: به تشخیص عفونت‌های باکتریایی دستگاه گوارش کمک می‌کند. برای مثال، پزشک از این آزمایش مدفوع برای میکروب معده استفاده می‌کند تا بتواند هلیکوباکتر پیلوری (عامل زخم معده) را شناسایی کند.
• آزمایش انگل: پزشک با انجام آزمایش مدفوع انگلی به دنبال عفونت‌های انگلی مانند ژیاردیازیس می‌گردد.
• آزمایش سم کلستریدیوم دیفیسیل: این آزمایش می‌تواند سموم تولیدشده توسط باکتری را نشان دهد.

آزمایش مدفوع چگونه انجام میشود؟

بزرگسالان معمولا به راحتی می‌توانند این آزمایش را انجام دهید. اما آزمایش مدفوع کودک یا نوزاد به همکاری والدین نیاز دارد. هنگامی که پزشک انجام آزمایش مدفوع نوزاد یا کودک را ضروری می‌داند، والدین باید نمونه مدفوع فرزندشان را جمع‌آوری کنند. با این حال، بعضی از کودکان ممکن است بتوانند این کار را به تنهایی انجام دهند.

رعایت نکات زیر به شما کمک می‌کند که آزمایش مدفوع را با دقت بیشتری انجام دهید:

• با پزشک درباره غذاهایی که می‌توانید بخورید، مشورت کنید. ممکن است لازم باشد چند ساعت قبل از آزمایش از خوردن غذا یا نوشیدن مایعات خودداری کنید یا از ۲ تا سه روز قبل از آن بعضی از غذاها را از رژیم غذایی خود حذف کنید.
• لیست داروها و مکمل‌های مصرفی خود را در اختیار پزشک قرار دهید. بسیاری از داروها می‌توانند نتیجه این آزمایش را تغییر دهند. از این داروها می‌توان به آنتی‌اسیدها، داروهای ضد اسهال، داروهای ضد انگل، آنتی‌بیوتیک‌ها، ملین‌ها یا داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) اشاره کرد که باید مصرف آن‌ها را از یک تا ۲ هفته قبل از آزمایش قطع کنید.
• اگر اخیرا تست اشعه ایکس با بلع باریوم را انجام داده‌اید، پزشک را مطلع کنید. باریوم می‌تواند با نتیجه آزمایش مدفوع تداخل داشته باشد.
• در زمان خونریزی آزمایش ندهید. اگر در دوران قاعدگی به‌سر می‌برید یا به دلیل ابتلا به هموروئید (بواسیر) خونریزی دارید، آزمایش مدفوع انجام ندهید. چرا که می‌توانند روی نتیجه آن تاثیر بگذارند.
• نمونه مدفوع را از کاسه توالت جمع‌آوری نکنید. نمونه مدفوع نباید با آب یا ادرار مخلوط شود یا با سطوح مختلف تماس پیدا کند.

تفسیر آزمایش مدفوع

اگر مدفوع قهوه‌ای و نرم باشد و هیچ عامل بیماری‌زایی در آن کشف نشود، نتیجه آزمایش نرمال است. نتیجه مثبت نشانه غیر طبیعی بودن مدفوع است یا وجود عوامل بیماری‌زا را در آن نشان می‌دهد.

مدفوع غیر طبیعی ممکن است حاوی خون، ویروس، قارچ، باکتری‌های مضر، انگل، مخاط، چرک، بقایای هضم‌نشده مواد غذایی یا مقدار زیادی چربی باشد. همچنین می‌تواند یک رنگ غیر عادی مانند قرمز، زرد، سفید یا سیاه داشته باشد. وجود این علائم همیشه نشان‌دهنده بیمار بودن شما نیست، اما می‌تواند به پزشک در درک وضعیت سلامتی‌تان کمک کند.

نتیجه منفی کاذب به این معنی است که آزمایش کشت مدفوع نتوانسته است بعضی از میکروب‌های عفونی را تشخیص دهد. اگر علائم‌تان ادامه پیدا کنند، پزشک برای تشخیص منشاء بروز آن‌ها از شما می‌خواهد که آزمایش‌های بیشتری انجام دهید.

کلام پایانی

آزمایش مدفوع یک تست تشخیصی ساده و در عین حال مهم است که می‌تواند به شناسایی ناهنجاری‌های دستگاه گوارش مانند سرطان روده بزرگ، بیماری التهابی روده (IBD)، هموروئید، شقاق مقعد، عفونت، انگل و... کمک کند. اگر مدت زمان زیادی است که با علائم گوارشی مثل درد شکم، اسهال یا یبوست دست و پنجه نرم می‌کنید، به دکتر گوارش مراجعه کنید تا در صورت لزوم برای شما آزمایش مدفوع یا سایر تست‌های تشخیصی را تجویز کند. برای مشاوره آنلاین متخصص گوارش یا دکتر گوارش می‌توانید از طریق سایت درمانکده اقدام کنید.

سوالات متداول

آزمایش مدفوع سه نوبته برای چیست؟

از آزمایش سه نوبته FOBT برای تشخیص خون مخفی در مدفوع استفاده می‌شود. وجود خون مخفی در مدفوع ممکن است نشانه سرطان روده بزرگ باشد.

آیا تست مدفوع می‌تواند به تنهایی بیماری‌های گوارشی را تشخیص دهد؟

خیر. معمولا پزشکان از این آزمایش در کنار سایر تست‌های تشخیصی استفاده می‌کنند.

نتیجه آزمایش مدفوع بعد از چند روز آماده می‌شود؟

بسته به نوع آزمایش، ممکن است ۲۴ تا ۴۸ ساعت یا سه تا چهار روز طول بکشد.

منابع:

https://www.metropolisindia.com/blog/preventive-healthcare/stool-tests-importance-symptoms-types-and-results/

https://kidshealth.org/en/parents/labtest8.html

https://myhealth.alberta.ca/Health/Pages/conditions.aspx?hwid=aa80714