اختلال شخصیت مرزی یا ناپایدار که به اختصارBPD گفته می شود یکی از اختلالات شخصیت به شمار می آید.
مشخصه های اصلی این اختلال شامل سطوح گسترده ای از ناپایداری ها می شود که می توان به ناپایداری در انواع زمینه ها مثل حالات عاطفی، خلق پریشان، احساس ترس شدید از تنهایی و رها شدن و… اشاره کرد. باید توجه داشت که این زمینه ها الزاما وابسته به هم نیستند و در واقع خودشان آنقدر گسترده اند که افراد مبتلا به اختلالهای کاملا متفاوت هم میتوانند متناسب با نشانه های تشخیص این اختلال باشند و روانشناسان نیز با توجه به این طیف گسترده هر کدام این اختلال را با سطح خاصی از ویژگی های ناپایدار فرد مطرح کرده اند. به عنوان مثال:
پاول هوخ و فیلیپ پولیتن این اختلال را به نام اسکیزوفرنی شبه نوروتیک بیان کرده اند.
جان فرش هم با نام اختلال منش سایکوتیک از آن یاد کرده است.
ویژگی افراد درگیر با اختلال شخصیت مرزی به صورت خلاصه میتواند شامل الگوی فراگیر بی‌ثباتی در روابط بین‌فردی، خودانگاره و عواطف، به همراه تکانشگری، رفتارهای خودکشی، آسیب زدن به بدن و برش بدن(معمولا به صورت سطحی در ساعد و مچ دست)، تجربه احساس‌های مزمن پوچی به صورت دوره ای یا مداوم و اندیشه‌پردازی پارانویایی گذرا باشد که در اوایل بزرگسالی آغاز شده و در زمینه‌های گوناگون خود را نشان میدهد.
این اختلال شایعترین اختلالی است که در مورد بیمارن سرپایی دیده میشود. یک تا سه درصد مردم این اختلال را دارند و زنان سه برابر مردان دچار آن میشوند. اما به علت طیف گسترده علائم آن تاکنون آمار دقیقی از میزان شیوع آن بیان نشده است. بیشتر افراد درگیر با این اختلال را بزرگسال تشکیل می دهند و بخش کوچکی از افراد شامل نوجوانان (در آغاز نوجوانی) می باشد.
طبق DSM5 وجود حداقل 5 نشانه از نشانه های زیر قبل از هر گونه تشخیص برای اختلال مرزی لازم است :
1-دارا بودن الگوی ناپایدار در روابط میان فردی
شدت این عدم تعادل زیاد است و بین ایده آل بودن و بی ارزش بودن نوسان دارد. اصولا این افراد دارای تفکر سیاه و سفید و خوب و بد هستند و رفتار آنها بین این دو در گردش است. به طور مثال در رابطه با یک نفر خیلی سریع صمیمی و خیلی هم سریع دشمن میشوند.
2-احساسات نامتعادلی را تجربه می کنند؛ مثلا یک روز بسیار خشمگین و یک روز شدیدا خوشحال هستند.
3-عصبانیت بیش از اندازه و اشکال در کنترل عصبانیت و خشم؛ بر سر مسائل پیش پا افتاده هم واکنش خشم شدیدی را از خود نشان می دهند.
4-خیالپردازی و توهم تا جایی که حتی ممکن است خیالپردازی های او به حس سوء ظن نسبت به دیگران منجر شود.
5-نداشتن تصویر درست و پایدار از خود(یک روز احساس میکنه دوست داشتنی و با استعداد هست و یک روز احساس ناتوانی و مورد علاقه نبودن میکنه.) این بیماران کارشان را زیاد عوض میکنند زیرا فکر میکنند هیچ کاری برایشان مناسب نیست.
6-هویت ناپایدار که آشکارا آشفته یا تحریف شده است و سبب احساس شدید پوچی و بی ارزش بودن در فرد می شود.
7-تلاش زیاد برای جلوگیری از طرد شدن (واقعی و خیالی)، این بیماران در درون خود فکر میکنند که نیازمند کمک و همفکری دیگران هستند و ترس زیادی از تنها گذاشته شدن و مورد علاقه نبودن دارند؛ در نتیجه بیش از اندازه به افراد مشخصی عشق و علاقه خود را ابراز میکنند تا دوستی و پشتیبانی آنان را برای همیشه داشته باشند حتی زمانیکه خطر طرد شدن از جانب دیگران وجود ندارد هنوز احساس طرد و تنها ماندن میکنند.
8-انجام رفتارهای مخرب و تکانشی مثل شرکت در روابط جنسی بی قید و بند و اختلال در غذا خوردن و مصرف مواد مخدر و رانندگی های پر خطر
9-رفتار خودکشی گرایانه مکرر مثل تهدید نزدیکان به انجام این کار یا بازی کردن با زخمهای در حال خوب شدن و آسیب رساندن به خود با چاقو : تعداد زیادی از بیماران ناپایدار حداقل یکبار در زندگی دست به خودکشی یا تهدید به خودکشی کرده اند.
10-بی ثباتی هیجانی که عمدتا به علت واکنش پذیری خلقی است و به مدت چند ساعت یا چند روز دوام می آورد.
11- افکار پارانوئید زودگذر در ارتباط با استرس یا نشانه های گسیختگی شدید
اما از جهتی ویژگی های دیگری نیز در این افراد دیده می شود. به طور کلی میتوان برای شرح خصوصیات رفتاری افراد دارای اختلال شخصیت مرزی بیان داشت که آنها معمولا بسیار با استعداد هستند و احساسات غیر عادی را تجربه میکنند که همین امر سبب می شود تا به ذکاوت و بینش خاصی نسبت به احساسات دیگران دست یابند و احساسات دیگران را به راحتی درک کنند. آنها بویژه نسبت به تفاوتهای ظریف غیر کلامی افراد کاملا حساس هستند. معمولا داشتن چنین استعدادهایی از رشد اجتماعی بالای آنها خبر میدهد اما متاسفانه این واقعیت وجود دارد که اکثر این افراد مرتبا در معرض بهره کشی روانی به شکل ارزش کاهی و سرزنش قرار می گیرند و اغلب مورد سوءاستفاده جنسی، جسمی یا روانی واقع میشوند. زیرا به واسطه این استعداد خود و درک بهترشان از افراد پیرامون گاها میخواهند به دیگران کمک کنند و یا با آنها زیاد صمیمی می شوند و همین باعث آسیب دیدن آنها خواهد شد.
آزار و اذیت و غفلت پدر و مادر از بچه ها باعث ایجاد این اختلال خواهد شد. باید توجه داشت که کودک آزاری فقط کتک زدن یا داد زدن نیست؛ کودک آزاری شامل ندیده گرفتن احساسات بچه ها و درک نکردن احساس آنها هم می شود و یا همچنین انتقاد بیش از حد از کودک که باعث شرمندگی در او خواهد شد. به علاوه تحقیقات علمی نشان میدهد این اختلال دارای ریشه های ارثی است.
باید توجه داشت که پوست روانی بیماران ناپایدار بسیار نازک و حساس است و با کوچکترین مساله ای رنج و احساسات بدی را تجربه خواهند کرد.
این اختلال در دو گروه از خانواده ها بیشتر دیده می شود:
1. خانواده هایی که خیلی به یکدیگر وابسته هستند.
2. خانواده های بی احساس و یا خانواده هایی که در انکار هستند.
در خانواده های وابسته حد و مرز بین روابط افراد اصلا وجود ندارد و اعضا در فکر، احساس و زندگی یکدیگر به طور افراطی دخالت می کنند و استقلال و جدایی در این خانواده ها تقریبا ممنوع است و با ارزش های خانواده تناقض دارد؛ لذا افراد خانواده حتی با وجود شرایط سختی که در آن قرار دارند به سختی می توانند خود را از این شرایط نجات دهند مگر افرادی که تمایز یافته می شوند.
لذا بستر این خانواده ها به راحتی می تواند سبب بروز چنین اختلالی شود.
پس رعایت حد و مرز یکی از مهمترین ارکان خانواده است
در خصوص خانواده های بی احساس یا در انکار معمولا فرزند به دلیل مشکلات والدین مثلا افسرگی شدید مادر و… مورد توجه قرار نمیگیرد و حتی مورد سرزنش و سرکوفت و این قبیل رفتار های آسیب زا هم قرار می گیرد و مدام از طرف والدین سرکوب می شود و هر چه تلاش می کند تا نظر والدین را جلب کند باز هم پاسخ های متفاوتی از آنها دریافت می کند که این سبب به هم ریختگی و احساس سرکوب و شکست در او می شود و می تواند زمینه این اختلال را به راحتی فراهم کند.
لازم به ذکر است که خیلی از کسانی که ناپایدارند ممکن است در کودکی مورد آزار جنسی و غیر جنسی قرارگرفته باشند.
اطلاعات بیشتر در زمینه روانشناسی علمی
وبسایت: www.mehdisareminezhad.ir
وبلاگ مطالب علمی: saremimethod.viblog.ir
وبلاگ دل نوشته ها: mehdisareminezhad-nevesht.najiblog.ir
آپارات: مهدی صارمی نژاد
اینستاگرام: Mehdi_Saremi_Nezhad
لینکدین: Mehdi Sareminezhad
