پیش‌نوشت: این یادداشت، دومین نوشته از مجموعه مطالب ماشین زمان دیزاین به شمار میره که من تصمیم دارم یک مرور تاریخی روی گرافیک‌دیزاین داشته باشم. قسمت صفرم، قسمت اول، قسمت دوم
احتمالا شنیدین که به رنسانس (Renaissance) میگن «تولد دوباره». البته این نام‌گذاری عجیب هم نیست چرا که رنسانس یکی از مهمترین دوره‌های تاریخه که در اون اتفاقات مهمی در تمام حوزه‌ها و زمینه‌ها رخ داده. هنر و به تبع اون دیزاین هم از این رخدادها بهره برده و تونسته نوآوری‌هایی در خودش ایجاد کنه.
در این دوران، انسان جایگاه ویژه‌ای پیدا می‌کنه و جنبش اومانیستی شکل میگیره. بحث اراده آزاد مطرح میشه و علم و خرد و منطق جای خدایان و الهه‌های یونانی رو میگیره. تولد رنسانس از ایتالیا و از شهر فلورانس آغاز میشه که در اون زمان ثروتمندان به جای رفتن به شکار به سراغ هنرمندان رفته و از آنان حمایت می‌کردن. هنرمند در ردیف صنعتگر ماهر قرار میگیره و استفاده از قواعد علمی و ریاضیات در هنر رایج میشه.
راجر فرای منتقد هنری در کتاب خودش (نکات برجسته‌ی دانش نوین) می‌نویسه:
هنرمند ملزم بود از طریق نظم خود بر بیننده اثر بگذارد. نقاشی می‌خواست جهان سه‌بعدی را روی سطح دوبعدی بازنمایی کند، باید راه‌حلی می‌یافت که این راه‌حل، «ژرف‌نمایی» (پرسپکتیو تک‌نقطه‌ای) نام گرفت. این روش ریاضی بصری را ابتدا فیلیپو برونلسکی Filippo Brunelleschi معمار و پیکره‌تراش فلورانسی ابداع کرد.
در رنسانس تقریبا نیمی از مردم اروپا سواد خواندن و نوشتن داشتن که خود این مساله اهمیت چاپ و گرافیک دیزاین رو در این دوره بیشتر می‌کنه. همون‌طور که در مطلب قبلی اشاره کردم، تحولات دوره‌ی رنسانس بر تایپوگرافی اثر میذاره و فونت رومن (Roman) که شکل و نظم هندسی بیشتری نسبت به فونت بلک‌لتر (BlackLetter) داره توسط نیکولاس جنسون (Nicolas Jenson) معرفی میشه.
محقق و چاپگر ایتالیایی آلدوس مانوتیوس (Aldus Manutius) در سال ۱۴۹۵ روزنامه آلدین پرس (Aldine Press) رو تاسیس و بسیاری از نسخه‌های کلاسیک و یونانی رو چاپ می‌کنه. هدف او گسترش زبان و فلسفه یونانی بوده و در طول دو دهه، ۱۳۰ نسخه چاپ می‌کنه که ۳۰ نسخه از آنها برای اولین‌بار از نویسندگان و فلاسفه‌ی یونانی بوده. یکی از جذاب‌ترین کارهاش تولید کتاب‌هایی با فونت ایتالیک (Italic)، (اینجا در موردش گفتم) در سایز کوچیک و جیبیه. این کار هم باعث میشد کتاب‌ها ارزون باشه و هم به راحتی مورد استفاده قرار بگیره.
در سال ۱۴۷۰ کتابدار دانشگاه سوربن سه چاپگر آلمانی رو به فرانسه دعوت می‌کنه. اولین کتابی که در فرانسه چاپ میشه کتابچه راهنمای آموزش به زبان لاتین و با فونت رومنه. درواقع از ابتدا چاپگرها سعی می‌کردن که استفاده از فونت رومن و ایتالیک رو متداول کنن.
در طول قرن ۱۶ام فرانسه مرکز چاپ و طراحی کتاب میشه. ژوخْفَ توغی (Geoffroy Tory) یکی از مهمترین افراد این دورانه که علاوه بر نویسندگی و پژوهش‌گری، کارهای بسیار مهمی در حوزه طراحی، حکاکی و تصویرگری انجام داده. اغراق نیست اگر بگیم که توغی نقش مهمی در گسترش و توسعه یک سبک منحصربه‌فرد از رنسانس در فرانسه در طراحی کتاب‌ها و تصویرگری‌ها داشته.
کتاب ساعت‌ها (Book of Hours) اثر توغی، یک هارمونی دقیقی از متن‌ها، بوردرها و تصویرگری‌هاست. او در این کتاب متون رو در بوردرهایی (Border) که با نقوش حیوانی و گیاهی طراحی شدن، قرار میده. کتاب ساعت‌ها یکی از نقاط عطف گرافیک دیزاین شمرده میشه.
ژوخْفَ توغی، در یکی از دیگه از کتاب‌هاش با نام Champ Fleury، ساختار هندسی ۲۳ حرف لاتین رو پیشنهاد میده و همچنین حروف زبان‌های دیگه مانند یونانی، عبری، عربی رو دیزاین می‌کنه.
توجه کنین که در این طراحی‌ها چه اندازه نظم و هندسه مهم بوده.
راه ژوخْفَ توغی با گام‌های تاثیرگذار شاگردش کلود گراموند (Claude Garamond) ادامه پیدا می‌کنه. گراموند یکی از فونت‌دیزاینر‌هاست که به طور مستقل کار می‌کنه. او فونت رومن رو بهبود بخشید و ظرافت و وضوح بیشتری نسبت به نمونه‌های موجود در اون ایجاد کرد. فونتی که ابداع کرد تا ۱۵۰ سال بر اروپا تاثیرگذاشت و نمونه‌های یونانی فونتی که طراحی کرد تا اواخر قرن ۱۹ مورد استفاده قرار می‌گرفت.
هنوز می‌تونین شکل اصلاح‌شده‌ی فونت گراموند رو در سایت‌های فونت‌یابی پیدا کنین:)
تا اینجا اتفاقات مهمی که در دوره رنسانس برای گرافیک دیزاین پیش اومده بود رو مطالعه کردیم. در مطلب بعدی بررسی می‌کنیم که گرافیک دیزاین در دوران روکوکو و نئوکلاسیسیم آبستن چه تحولاتی میشه.
منابع:
https://www.britannica.com/art/graphic-design/Early-printing-and-graphic-design#ref242762
https://www.slideshare.net/lovegraphix/renaissance-graphic-design-52999199
https://www.britannica.com/biography/Geoffroy-Tory#ref204565
https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b86095803/f13.item
