در آیه‌ی ۶ سوره‌ی حجرات می‌خوانیم:«إن جائكم فاسقٌ بِنَبَأٍ فَتَبَيَّنُوا أن تُصيبُوا قَوما بِجَهالةٍ- اگر فاسقی خبری برایتان آورد، تحقیق کنید تا مبادا از سر نادانی به گروهی آسیب برسانید.»
در بسیاری از آیات قرآن، از قالبی در زبان عربی استفاده شده است که حرف «أن» پس از فعل امر و قبل از فعل مضارع قرار می‌گیرد و «أن»، «تا/ تا مبادا» ترجمه می‌شود.
از آیه‌ی فوق این‌گونه می‌فهمیم که در صورت رعایت شرط «تبیُّن» و تحقیق در خبر، اعتنا به خبر فاسق مانعی ندارد. چون علت فرمان «تبیُّن» و تحقیق در خود آیه ذکر شده است.
حال سراغ آیه‌ی دیگری از قرآن می‌رویم. بلندترین آیه‌ی قرآن یعنی ۲۸۲ سوره‌ی بقره. در بخشی از این آیه می‌خوانیم:«و استَشهِدوا شهيدَينِ مِن رجالِكم فإن لم يَكونا رَجُلينِ فَرَجُلٌ و إمرأتانِ مِمَّن تَرضونَ من الشهداءِ أن تَضِلَّ إحداهما فَتُذَكِّرَ إحداهما الأخرىٰ- دو نفر از مردانتان را شاهد بگیرید و اگر دو مرد نبودند، یک مرد و دو زن را از میان شاهدانی که می‌پسندید، شاهد بگیرید تا اگر یکی از آن دو زن فراموش کرد، آن دیگری او را یادآوری کند.»
در آیه‌ی فوق نیز با قالب «أن» پس از فعل امر و قبل از فعل مضارع مواجهیم. فرمانی ذکر شده و به علت آن تصریح شده است. می‌توانیم از آیه‌ی فوق این‌گونه برداشت کنیم که در صورت اطمینان به عدم لغزش‌کار بودن یک زن در شهادتش (مثلا زنی که صاحب کسب و کار اقتصادی بزرگی است و چند دسته‌چک و حساب بانکی دارد)، می‌توان به شهادت یک مرد و یک زن اکتفا کرد. چون علت فرمان در خود آیه ذکر شده است.
البته تمام این مطالب با فرض آن است که با روش فقها و اصولیان به ظاهر قرآن اکتفا کنیم. چه، بسیار ممکن و بلکه مسلّم است که این آیات به معانی بسیار عمیق‌تری اشاره دارند.
(این مطلب را مدت‌ها پیش از حجت الاسلام مهدی مهریزی آموخته بودم و از ایشان شنیدم که بخش اول این استدلال در مکاسب شیخ انصاری ذکر شده است اما فقها به تکرار این قالب در آیه‌ی شهادت توجه نکرده‌اند.)
