مقایسه مفروضات بنیادین مکاتب فلسفی

مقدمه:
این مقاله، خلاصه ای از یکی از پروژه های درسی من (امیرحسین صبورطینت) در دوران دکتری منابع انسانی می باشد که به مقایسه مفروضات بنیادین مکاتب فلسفی پرداخته است.

INSTAGRAM:aMIRHOSSEIN_SABOUR

الف ) مقایسه مفروضات بنیادین مکاتب

مفروضات یک مکتب موارد زیر را شامل می شود :

• Metaphysics/Ontology: study of reality (existence, time, causation), nature of being, becoming, existence, or reality (what makes a human, human)

• متافیزیک / هستی شناسی: موضوعاتی در باب مفهوم حقیقت و واقعیت، ماهیت انسان، بودن یا شدن، جبر و اختیار

• Epistemology: study of knowledge

• معرفت شناسی: موضوعاتی در باب نحوه کسب دانش و شناخت نسبت به پدیده ها

• Axiology: study of values

• ارزش شناسی – موضوعاتی در باب اینکه از منظر این مکتب، چه چیزی ارزش است؟ چه چیزی اخلاق محسوب می شود؟ بایدها و نبایدها چیست؟

• Aesthetics: study of beauty

• زیبایی شناسی – مطالعه در باب تعریف زیبایی از منظر این مکتب

• Logic: study of the principles of reasoning

با توضیحات فوق، در جدول زیر، نگاه مقایسه ای به این مکاتب داشته ایم:

مفروضات/مکتب

اگزیستانسیالیسم

هستی شناسی

- اصالت وجود/ تقدم وجود بر جوهر

- حقیقت نسبی (متفاوت از انسانی به انسان دیگر)

- هیچ، راهنمای جهانشمول برای افراد وجود ندارد، هیچ دست پنهان، هیچ راهگشا

- انسان مجبور است که مختار باشد

معرفت شناسی

- شناخت پدیده ای درونی، ذهنی می باشد

- علم از طریق اجماع و توافق بدست نمی آید

ارزش شناسی

- بر عهده گرفتن مسوولیت زندگی هر انسان توسط خودش ارزش است.

- داشتن آزادی (با توجه به مسوولیت فردی) ارزش است.

زیبایی شناسی و اخلاق

- خارج از وجود انسان، همه چیز بی معناست (Absurd)

- زیبایی، مواجهه با تلخی، از دیگران بیگانگی، و سپس رسیدن به ارزشهای فردی و و درونی است.

جدول: مفروضات مکتب اگزیستانسیالیسم

مفروضات/مکتب

ماکیاولیسم

هستی شناسی

- جبرگرایی

- انسان گرایی و قطع ارتباط با ایده آل های کلاسیک

- واقعیت، از طریق اندیشه درباره طبیعت روابط قدرت بدست می آید.

معرفت شناسی

- معرفت از طریق شناخت روابط قدرت: جزوه راهنمای عمل (برای تبهکاران)

ارزش شناسی

- حفظ و توسعه قدرت و بنیادهای اقتدار، ارزش است.

زیبایی شناسی و اخلاق

- اخلاق، جایگاه تعریف شده ای در این مکتب ندارد.

- دولت های غیرپایبند به اخلاق و دسیسه باز

- زیبایی، در شهریاری است (اشاره به کتاب شهریار ماکیاول)

جدول: مفروضات مکتب ماکیاولیسم

مفروضات/مکتب

مارکسیسم

هستی شناسی

- کمال وجودي انسان در کار آنهم از نوع مشترک است.

- به لحاظ هستي شناسي، جامعه مقدم بر انسان است.

- انسان ها مخلوقات آفريننده اي هستند که مي توانند از طريق کار انديشمندانه به خود تعالي و کمال بخشند . (وينسنت ، 141)

- انسان ها در اوضاع و احوال مادي خاص چگونه عمل خواهند کرد و اگر شرايط مادي تغيير کند سرشت انسان عوض خواهد شد.

معرفت شناسی

- مارکسیسم معتقد است که مجموعه ای از قواعد ساختاری بر زندگی انسان ها حاکم است که خارج از هر فردی قرار دارد در نتیجه مطالعات فرهنگی در پی کشف این ساختارها می باشد.مارکسیسم و مطالعات فرهنگی ازیک سو به واسطه عوامل انسانی و از سوی دیگر از طریق ترکیب نظریه و عمل (پراکسیس) خود را متعهد به ایجاد تغییرات در جامعه می دانند. (بارکر، 1387)

ارزش شناسی

- توصیف ارزش اقتصادی: نیروي کار منبع ارزش است چون ارزش یک کالا به وسیله کار صرف شده براي تولید آن تعیین می شود.

زیبایی شناسی و اخلاق

- زیر سوال بردن اخلاق کاپیتالیسم: مارکس، کاپیتالیسم را به عنوان سیستمی که توده ها را از خود بیگانه می کند، محکوم می کرد. استدلال وی دراین باره چنین بود: اگرچه کارگران، کالاها را برای بازار تولید می کنند، اما کنترل امور در دست نیروهای بازار است، نه کارگران. افراد باید برای سرمایه دارانی کار کنند که کنترل ابزارهای تولید را در اختیار داشته و در محیط کار اعمال قدرت می کنند.

جدول: مفروضات مکتب مارکسیسم

مفروضات/مکتب

لیبرالیسم

هستی شناسی

- انسان مختار، واقعیت نسبی با پرتوی از حقیقت مطلق

- تمام انسان‌ها برابر آفریده شده‌ و توسط خالق از یک سری حقوق بهره‌مند شده‌اند

- فرد گرایی، تساوی گرایی (در فرصت‌ها) و جهان گرایی

- تفوق فردگرایی- در تقابل فشار جمع گرایی سوسیالیست ها

- تساوی گرا بودن حاکی از فلسفه اخلاقی که تمام افراد باید از موقعیت‌های یکسان برخوردار بوده و به یک میزان –به واسطه انسان بودن- ارزشمند تلقی شوند.

- جهان گرا بودن: تمام انواع بشر علی‌رغم تفاوت‌ها با یکدیگر برابرند.

معرفت شناسی

- معرفت شناسی طبیعی و پوزیتیویستی

ارزش شناسی

- حقوق افراد و برابری فرصت ها، ارزش محسوب می شود.

زیبایی شناسی و اخلاق

- اخلاق در این است که مردم تابع حکومت خودکامه نباشند

- اخلاق در این است که مردم در زندگی خصوصی مورد حمایت قانون قرار ‌گیرند و در امور عمومی بتوانند حکومت را از طریق هیئت قانونگذاری آزاد، انتخاب کنند.

جدول: مفروضات مکتب لیبرالیسم

مفروضات/مکتب

پست مدرنیسم

هستی شناسی

- ضدیت باهرگونه پارادایم معرفتی

- تکثر گرایی‌ و عدم‌ امکان‌ دستیابی‌ به‌ تصویری‌ از جهان‌ واقع‌ با معیارهای‌ معتبر.

- خصوصی وشخصی کردن معنا (ورود مباحث هرمنوتیک)

- واقعیتی وجود ندارد و هر آنچه هست زبان است.

- پست مدرنیست ها منکر امکان وجود حقیقت هستند و به معنی آن مشکوک اند.

- انسان پست مدرن انسانی است که قطعیت اندیشه و اقتدار انسان مدرن را به بازی می گیرد و مهم ترین وجه تمایزی که بین این دو جریان قرار دارد همین نسبی گرایی، حتی افراطی پست مدرن است.

- تعریف و تجسم یک آینده مطلوب برای همگان (با توجه به تنوع علایق و خواسته‌های انسان‌ها) غیرممکن است.

معرفت شناسی

- عقل نه یک کل واحد بلکه سازه ای ذهنی است که از کسب معرفت حقیقی عاجز است زیرا معرفت، به شرایط زمان و مکان و ارزشهای فردی وابسته است.

- شک نسبت به عقل انسان و رد عقل گرایی و طغیان همه جانبه علیه روشنگری

ارزش شناسی

- تنوع و تکثر در فرهنگ ها، خواسته ها ارزش است.

- هنر (Art) ، انعکاسی از ارزشهای متکثر فردی است.

زیبایی شناسی و اخلاق

- ترویج نسبی بودن اخلاقیات

- مخالفت با قدرت و دولت متمرکز

جدول: مفروضات مکتب پست مدرنیسم

جمع بندی

مکاتب مختلف، مفروضات بعضا متفاوت و گاها یکسانی در بابا مفروضات هستی شناسی، معرفت شناسی، اخلاق و زیبایی شناسی، و منطق دارند. همین مفروضات، می تواند شالوده های نوع نگرش به انسان در تعامل با محیط اطراف خصوصا سازمانها را شکل دهد.