پوکی استخوان یا استئوپروز، بیماری خاموشی است که بی سر و صدا پیشروی می کند و استخوان های شما را به تدریج ضعیف و شکننده می سازد. اغلب اوقات، زمانی به وجود آن پی می بریم که دیگر کار از کار گذشته و یک شکستگی کوچک، زنگ خطر را به صدا در می آورد. اما آیا واقعا هیچ نشانه ای قبل از این اتفاق وجود ندارد؟ آیا می توان قبل از بروز عوارض جدی، این بیماری موذی را تشخیص داد؟
خبر خوب این است که بله، می توان. اگرچه پوکی استخوان در مراحل اولیه معمولا بدون علامت است، اما با پیشرفت بیماری، بدن نشانه هایی را از خود بروز می دهد که توجه به آنها می تواند به تشخیص زودهنگام و شروع درمان کمک کند. این نشانه ها اغلب "پنهان" هستند و به راحتی با دردهای معمولی پیری یا خستگی روزمره اشتباه گرفته می شوند.
در این مقاله، قصد داریم ۷ نشانه پنهان و مهم پوکی استخوان را بررسی کنیم که نباید آنها را نادیده بگیرید. آگاهی از این علائم، کلید محافظت از استخوان های شما و جلوگیری از شکستگی های دردناک و ناتوان کننده است. پس با ما همراه باشید تا این "بیماری خاموش" را بهتر بشناسید.
یکی از شایع ترین و در عین حال نادیده گرفته شده ترین علائم پوکی استخوان، کاهش تدریجی قد است. شاید فکر کنید کاهش چند سانتی متری قد با بالا رفتن سن طبیعی است، اما این کاهش می تواند نشانه ای از پوکی استخوان در ستون فقرات باشد. وقتی مهره های ستون فقرات به دلیل پوکی استخوان ضعیف می شوند، ممکن است تحت فشار وزن بدن دچار شکستگی های فشاری (compression fractures) شوند. این شکستگی ها باعث می شوند مهره ها فشرده شده و ارتفاع خود را از دست بدهند، در نتیجه، قد فرد کاهش می یابد.
چرا مهم است؟ کاهش قد بیش از ۲ تا ۳ سانتی متر در دوران بزرگسالی، به خصوص پس از ۵۰ سالگی، می تواند یک نشانگر قوی برای پوکی استخوان باشد و باید حتما توسط پزشک بررسی شود.
همانطور که مهره های ستون فقرات به دلیل پوکی استخوان فشرده می شوند، ممکن است باعث تغییر شکل ستون فقرات و ایجاد خمیدگی غیرطبیعی به سمت جلو شوند که به آن "کایفوز" یا "قوز بیوهای" می گویند. این خمیدگی نه تنها از نظر ظاهری ناخوشایند است، بلکه می تواند منجر به درد مزمن، مشکلات تنفسی و حتی مشکلات گوارشی شود.
چرا مهم است؟ قوز کمر، اغلب نشانه ای از چندین شکستگی فشاری در ستون فقرات است که بدون درد شدید اولیه اتفاق افتاده اند.
دردهای کمر، به خصوص در ناحیه پشت و پایین کمر، بسیار شایع هستند و می توانند دلایل مختلفی داشته باشند. اما اگر کمردردی مبهم، مداوم و بدون دلیل مشخص را تجربه می کنید، یا به طور ناگهانی پس از یک حرکت ساده مانند بلند کردن یک وسیله سبک، چرخش ناگهانی یا حتی سرفه کردن دچار کمردرد شدید می شوید، این می تواند نشانه ای از شکستگی فشاری در مهره های ستون فقرات به دلیل پوکی استخوان باشد.
چرا مهم است؟ شکستگی های فشاری ستون فقرات اغلب با درد حاد و ناگهانی شروع می شوند و ممکن است با استراحت بهبود یابند، اما بدون درمان مناسب، می توانند منجر به دردهای مزمن و مشکلات جدی تر شوند.
یکی از واضح ترین و در عین حال پنهان ترین نشانه های پوکی استخوان، شکستگی استخوانی است که در اثر یک ضربه یا سقوط جزئی اتفاق می افتد که در حالت عادی نباید منجر به شکستگی شود. به عنوان مثال، شکستگی مچ دست هنگام زمین خوردن ساده، شکستگی لگن پس از یک سقوط از ارتفاع کم، یا شکستگی مهره ها بدون هیچ ضربه ای (فقط در اثر فشار وزن بدن).
چرا مهم است؟ این نوع شکستگی ها را "شکستگی های شکنندگی" (fragility fractures) می نامند و مشخصه اصلی پوکی استخوان هستند. هرگز این نوع شکستگی ها را به "کهولت سن" یا "بدشانسی" ربط ندهید و حتما برای بررسی پوکی استخوان اقدام کنید.
شاید تعجب کنید، اما سلامت دندان ها و لثه ها نیز می تواند با سلامت استخوان ها مرتبط باشد. استخوان فک، مانند سایر استخوان های بدن، می تواند تحت تاثیر پوکی استخوان قرار گیرد و تراکم خود را از دست بدهد. کاهش تراکم استخوان فک می تواند منجر به عقب رفتن لثه ها و در نتیجه لق شدن دندان ها شود.
چرا مهم است؟ دندانپزشک شما ممکن است در معاینات روتین یا رادیوگرافی، نشانه هایی از کاهش تراکم استخوان فک را مشاهده کند که می تواند زنگ خطری برای پوکی استخوان عمومی بدن باشد.
در حالی که شکنندگی ناخن ها می تواند دلایل متعددی داشته باشد (مانند کمبود بیوتین، کم کاری تیروئید یا تماس زیاد با آب و مواد شیمیایی)، برخی مطالعات نشان داده اند که ممکن است ارتباطی بین ناخن های بسیار شکننده و سلامت پایین استخوان ها وجود داشته باشد، به خصوص اگر این مشکل با سایر عوامل خطر پوکی استخوان همراه باشد.
چرا مهم است؟ این نشانه به تنهایی قوی نیست، اما در کنار سایر علائم و عوامل خطر، می تواند به لیست نگرانی ها اضافه شود. مهم است که همیشه به تصویر کلی سلامت خود نگاه کنید.
قدرت چنگ زدن به دست (توانایی فشردن اشیاء با دست) می تواند شاخصی از قدرت کلی عضلانی و تراکم استخوان باشد. برخی تحقیقات نشان داده اند که کاهش قابل توجه در قدرت چنگ زدن، به خصوص در زنان مسن، می تواند با کاهش تراکم استخوان و افزایش خطر شکستگی مرتبط باشد.
چرا مهم است؟ ضعف عضلانی و کاهش قدرت چنگ زدن، اغلب با ضعف استخوانی همراه است و می تواند به عنوان یک نشانه هشدار دهنده در نظر گرفته شود.
اگر هر یک از علائم بالا را تجربه می کنید، یا اگر عوامل خطر زیر را دارید، حتما باید با پزشک خود مشورت کنید:
سن بالا: به خصوص زنان بالای ۶۵ سال و مردان بالای ۷۰ سال.
سابقه خانوادگی: وجود پوکی استخوان یا شکستگی های ناشی از شکنندگی در والدین یا خواهر و برادر.
جنسیت: زنان، به خصوص پس از یائسگی، بیشتر در معرض خطر هستند.
شاخص توده بدنی پایین (BMI پایین): افراد بسیار لاغر.
برخی بیماری ها: بیماری های مزمن مانند آرتریت روماتوئید، بیماری کرون، یا بیماری های تیروئید.
مصرف برخی داروها: استفاده طولانی مدت از کورتیکواستروئیدها، داروهای ضد صرع، یا داروهای خاص برای سرطان.
سبک زندگی ناسالم: کمبود کلسیم و ویتامین D، عدم فعالیت بدنی، سیگار کشیدن و مصرف زیاد الکل.
پزشک می تواند با بررسی سابقه پزشکی شما، معاینه فیزیکی و انجام آزمایش سنجش تراکم استخوان (DEXA scan)، پوکی استخوان را تشخیص داده و بهترین برنامه درمانی و پیشگیرانه را برای شما تعیین کند.
پوکی استخوان یک بیماری جدی است که می تواند کیفیت زندگی شما را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. اما این بیماری با تشخیص زودهنگام و مدیریت صحیح، قابل کنترل است. با توجه به "علائم پنهان" که در این مقاله به آن ها اشاره شد، می توانید proactive عمل کنید و قبل از اینکه دیر شود، برای سلامت استخوان های خود اقدام کنید.
به بدن خود گوش دهید و هرگز نشانه های هشدار دهنده را نادیده نگیرید. استخوان های شما تا پایان عمر همراه شما هستند؛ مراقبت از آنها، وظیفه ای است که باید جدی گرفته شود. زندگی فعال و بدون درد، حق شماست. برای آگاهی بیشتر میتوانید مقاله پوکی استخوان لایمن را بخوانید.
