تا حالا شده عزیزانت، احساساتت رو طوری تحریک کنن که نسبت به درستیِ فکر و قضاوتت در مورد موقعیتی دچار تردید بشی و به خودت بگی «خب حتماً حق با اونه»؟
تا حالا شده تحت تأثیر حرفای کسی، به خاطر کاری که کردی، دچار عذاب وجدان بشی در حالیکه می‌دونی کارت درست بوده و در نهایت، کاری رو انجام بدی که اون طرف ازت می‌خواد؟
اگه به سؤالایی که ازت پرسیدم جواب بله می‌دی، باید بگم که تو پدیده گس لایتینگ رو تجربه کردی یا به اصطلاح گس لایت شدی. خب حالا گس لایت یعنی چی؟ بیا تا با این پدیده مبتنی بر روانشناسی تاریک بیشتر آشنات کنم.
گس لایتینگ (به انگلیسی Gaslighting) یا پدیده چراغ گاز در روانشناسی، درباره دستکاری روانشناختی صحبت می‌کنه؛ پدیده ای که تو رو دچار خطای شناختی می‌کنه یعنی تو رو جوری تحت تأثیر قرار می‌ده که درباره موقعیتی که تجربه می‌کنی، نادرست قضاوت می‌کنی.
گسلایت یا به زبون ساده‌تر، سوء استفاده عاطفی زمانی اتفاق می‌افته که طرف مقابل، نقاط ضعف عاطفی تو رو می‌دونه و با دست گذاشتن روی اون نقطه ضعف‌ها تورو کنترل می‌کنه، ازت سوء استفاده می‌کنه، ازت باج می‌گیره و خیلی زیرپوستی مجبورت می‌کنه کاری که اون می‌خواد رو انجام بدی.
یه گس لایتر، با دستکاری عاطفی دیگران رو وادار می‌کنه درخواستش رو اجابت کنن. اگه بخوام یه گس لایتر رو دقیق‌تر توصیف کنم، می‌تونم بگم تحقیر، توهین، تهدید سه ویژگی اصلی یه گس لایترِ ماهره! حسادت، تناقض‌گویی، قدرت‌طلبی، تملک‌جویی، سلطه‌گری و کنترل‌گری هم از رفتارهای معمول گس لایتر هاست.
جالبه که بدونی آدمایی که اختلال شخصیت ضد اجتماعی دارن، با مهارتی بی‌بدیل از پدیده چراغ گاز استفاده می‌کنن و چنان ظریف دستکاری روانی رو انجام می‌دن که یهو به خودت میای می‌بینی ای دل غافل! شدی یه غلام حلقه‌به‌گوش که چیزی جز اجابت خواسته‌های اون انجام نمی‌ده! آخه یه گس لایتر خیلی خوب بلده با چرب زبونی، روت تأثیر بذاره و قدرت متقاعدسازی بالایی داره! اما اینجا پرانتز لازمه که پایین تر پرانتز و برات باز می‌کنم.
همین‌جای بحث یه لحظه مکث کن! خوب فکر کن ببین تا حالا توی زندگیت چندتا گس لایتر داشتی یا داری؟ یا اصلاً خودت یه گس لایتر بودی یا ممکنه همین‌حالا یه گس لایتر باشی؟ سؤال خیلی مهمیه. حتماً جواب بده.
جونم برات بگه که گس لایتر در سفر ماجراجویانه سوء استفاده‌گری خودش، از سه تا اهرم فشار استفاده می‌کنه تا تورو در جهت مطلوب خودش پیش ببره و به مقاصدش برسه. معرفی می‌کنم. این شما و این سه اهرم گس لایتر:
در این بین، پرانتزو باز می‌کنم تا اشاره کنم که ترفندای خلبان هواپیمای گس لایتینگ بیشتر روی آدمایی که عزت‌نفس پایین و اعتماد به‌نفس شکننده‌ای دارن جواب می‌ده! در واقع، آدمایی که عزت‌نفس ضعیفی دارن طعمه پدیده گس لایتینگ هستن.
آخه آدمی که عزت‌نفس بالایی داشته باشه، اجازه دستکاری کردن روانش رو به دیگران نمی‌ده و قربانی ترس و عذاب‌وجدان و این حرفا نمی‌شه! چرا؟ چون روان بسیار قوی و ارزش‌های محکمی داره که به این راحتیا نمی‌شه بهش رسوخ کرد!
بد نیست اینم بدونی که گسلایت ممکنه در تمام روابط اعم از روابط عشقی، روابط خانوادگی و روابط کاری تجربه بشه! حالا بذار برات بگم از طرز استفاده گس لایتر از اهرم های دستکاری روانی.
اهرم ترس اینجوری به کار می‌ره که اگه گس لایتر بدونه تو چه ترسایی داری، می‌زنه توی خال! می‌ره سراغ ترسات،مخصوصاً اگه ترس از تنهایی داشته باشی و پیشش لو رفته باشی، با نشونه رفتن ترسات، به راحتی میتونه تورو گرفتار سوء استفاده و باج‌گیری روانی خودش کنه!
خب می‌دونی! کسی که از تنها موندن می‌ترسه، آسیب‌پذیری بالایی داره و در معرض تله‌های زیادی قرار می‌گیره. چون از اعماق تهش می‌خواد تنها نمونه و همه تمرکز روی رفع همین تنهاییه.
اگه تو هم این ترس رو داری نگران نباش! برای مقابله با پدیده چراغ گاز با تکیه بر اهرم ترس از تنهایی، یه راهکار دارم برات.
اگه چنین ترسی داری، یادت باشه که تنها راه رهایی از ترس تنها موندن، تمرین تنها موندنه! وقتی دیگه از تنهایی نترسی، دیگه نسبت بهش آسیب‌پذیر نیستی و جالب اینجاست که خیلی هم کمتر پیش میاد که تنها بمونی. می‌دونی دیگه!از هر چی بترسی سرت میاد. و مهم‌تر از همه اینکه در برابر حملات تروریستی خلبانان جت‌های جنگنده گسلایت مقاوم خواهی بود!
راستی! بازم یه مکثی کنیم تا یه سؤال فنی بپرسم ازت. ممکنه خودت (در گذشته یا حال حاضر) گس لایتر زندگی کسی بوده باشی؟ خیلی مهمه! به اینم حتماً جواب بده!
اهرم فشار بعدی یه گس لایتر یا سوء استفاده گر، تحریک حس تعهد و مسئولیت پذیریه. می‌دونی وقتی در برابر خواسته گس لایتر مقاومت یا مخالفت کنی چی می‌شه؟ خلبان هواپیمای گسلایت دست می‌ذاره توی نقطه حساست. یعنی سعی می‌کنه احساسات ناخوشایندی رو در تو به وجود بیاره. و اتفاقی که می‌افته اینه که از روی تعهد و مسئولیت‌پذیری که داری، تن به خواسته‌ش می‌دی.
یعنی هر چی تو آدم متعهدتر و مسئولیت‌پذیرتری باشی، گس لایتر راحت‌تر میتونه درونت رسوخ کنه و مجبورت کنه ازش اطاعت کنی. البته بازم یادآوری می‌کنم که این اتفاق در صورتی می‌افته که تو عزت‌نفس پایینی داشته باشی!
بازم راهکار دارم برات. برای مقابله با پدیده گسلایت، باید آگاه باشی که وقتی تو باج‌بده نباشی، کسی هم نمی‌تونه ازت باج بگیره! پس یه متعهدِ مسئولیت‌پذیرِ متعادل باش نه کسی که راحت بشه از تعهدش سوء استفاده کرد!
و حالا می رسیم به اهرمی بسیار آشنا که هم توی خانواده هم توی محل کار هم توی جامعه خیلی استفاده می‌شه! و شاید کسایی که دارن این حس رو تحریک می‌کنن، اصلاً ندونن که یه دستکاری‌کننده روانشناختی، سوء استفاده‌گر یا گس لایتر هستن.
و این اهرم چیزی نیست جز حس گناه. سرزنش کردن و ایجاد حس گناه یکی از رایج‌ترین کارهاییه که گس لایتر ها انجام می‌دن تا بتونن با ایجاد عذاب جدان، تورو مطیع امر و خواسته‌های خودشون کنن.
راهکار می‌خوای؟ چیزی که میتونه کمکت کنه تا با پدیده چراغ گاز با تکیه بر اهرم احساس گناه مقابه کنی، اینه که مدل فکر کردنت رو عوض کنی. یعنی چی؟ یعنی قبول کنی چنین حس گناهی اصلاً اصالت نداره و واقعی نیست! چون تو کار بدی نکردی که بخوای به خاطرش دچار عذاب وجدان بشی. فقط در برابر اون آدم، انتخاب متفاوتی داشتی و انتخاب، حق انسانی و طبیعی توئه! و عزت‌نفس حکم می‌کنه که این حق رو برای خودت قائل بشی و روی اون پافشاری کنی!
خب حالا که فهمیدی گس لایت و گس لایتینگ یعنی چی، پس می‌تونی بگی که تا حالا توی چراغ گاز گیر کردی یا نه! می‌تونی بگی قربانی کدوم مدل گسلایتینگ شدی! تحریک ترس؟ تحریک تعهد؟ تحریک احساس گناه؟ یا هر سه؟
هشدار! اگه حتی یه نشونه از سوء استفاده عاطفی و روانی توی روزگارت هست و ردِپایی از گس لایت شدن یا گس لایتر توی زندگیت می‌بینی، واجبه که زودتر خودتو از این چرخه معیوب و آسیب‌زا خلاص کنی.
همسفر موندن با خلبانان هواپیمای گس لایت، میتونه آدمو به وضعیت اسف‌باری دچار کنه! پس در صورت مشاهده نشانی از این موجود، خیلی زود اقدام کن! حتماً از متخصصین کاربلد کمک بگیر تا جلوی این تخلیه انرژی و کنترل‌گری خطرناک رو بگیری.
روان درمانگرای با تجربه زیادی هستن که راهکارهای مؤثری بلدن تا بتونی با کمک اونا روابط سمی و مخرب و استثمارگر رو تشخیص بدی و خودتو از باتلاق گس لایت شدن بکشی بیرون تا نه خودت قربانی کسی بشی نه (خدایی نکرده، هفت قرآن به میون) ناخواسته کسی رو قربانی کنی!
ممنونم که تا اینجا با من بودی! تجربه، نظر یا راهکاری داری بنویس تا بقیه هم استفاده کنن ❤️
آدرس من در اینستاگرام:
https://www.instagram.com/vdakarami/
