گیتار، از صفر تا صد

گیتار ?
فرقی نمیکنه شما چه ژانر موسیقی گوش میدید. پاپ، راک، متال، جز، کانتری و..... مطمعنا داخل آهنگ های مورد علاقتون صدای دلنواز و جادویی گیتار رو میشنوید!

موسیقی زندگیه منه! قبلا چندتا مقاله درمورد موسیقی نوشتم. آموزش مبانی موسیقی، آموزش نوشتن آهنگ، تفاوت دو سبک موسیقی و ... میتونید توی لیست مقاله هام اون هارو بخونید. ولی این مقاله رو بیشتر از همه ی اونا دوست دارم. ساز مورد علاقه من گیتار هست. و عاشق نواختنش هستم.

داخل این مقاله سعی میکنم از صفر تا صد گیتار رو براتون مو شکافی کنم تا بیشتر با این ساز آشنا بشید. و همچنین توصیه هایی که چطور میشه گیتار رو اصولی یاد گرفت و چطور آهنگ های مورد علاقتون رو باهاش بنوازید.

اگر سوالی داشتید توی قسمت نظرات بپرسید و سعی میکنم همونجا بهتون پاسخ بدم.

تاریخچه

گیتار یک شبه اختراع نشده! این ساز شگفت انگیز هزاران ساله که در دست بشر در حال تکامل هست. و تقریبا بعد از ۴۰۰۰ سال تبدیل شده به چیزی که الان ما بهش میگیم گیتار. گیتار امروزی در قرن ۱۶ میلادی در اسپانیا متولد شده. ولی اجداد اون از هزاران سال قبل در جوامع بشری نواخته میشدن. برای اطلاعات بیشتر این مقاله رو بخونید.

گیتار یک ساز ۶ تا ۱۲ سیمی دارای Fret Board هست که معمولا دارای بدنه ی موج دار هست و با انگشت و یا پیک نواخته میشه!

بله! اگر نمیدونستید شاید براتون جالب باشه که گیتار ها ممکنه بیش از ۶ سیم داشته باشن! مثلا عکس های زیر به ترتیب گیتار ۶ سیمی، ۷ سیمی و ۱۲ سیمی هستند.

داخل تعریف گیتار، یک واژه هم به کار بردم که شاید براتون نا آشنا باشه! واژه ی Fret Board.

فرت بورد (Fret board) یکی از مهم ترین اجزاء اکثر ساز های سیمی محسوب میشه. فرت بورد معمولا روی دسته ساز ها قرار داره و روی اون به وسیله یک قطعه فلز، سیم، نخ و.... با فاصله های مشخص، به بخش های مختلف تقسیم شده.

تصاویر زیر به ترتیب فرت بورد گیتار و سه تار رو نشون میدن.

اکثر گیتار ها ۲۱ یا ۲۲ تا از این فرت ها (Frets) روی خودشون دارن.

گیتار چطوری کار میکنه؟

مکانیزم گیتار های الکتریک و غیر الکتریک جدای از تفاوت هایی که دارن، از قوانین فیزیک امواج استفاده میکنن. وقتی شما یک سیم رو روی گیتار مرتعش میکنی اون سیم با یک فرکانس مشخص و خاصی شروع به ارتعاش میکنه. بعد این ارتعاش باعث میشه هوای اطرافش هم با همون ارتعاش خاص شروع به حرکت بکنه و فشار هوا به پرده ی گوش ما برسه و پرده ی گوش ما هم دقیقا با همون آهنگ شروع به ارتعاش میکنه. و ما صدای یک نت رو میشنویم!

البته گیتار الکتریک دقیقا اینطوری عمل نمیکنه. وقتی شما یک سیم رو روی گیتار الکتریک مرتعش میکنی، این ارتعاش توسط pickup های گیتار دریافت میشه، و وظیفه ی pickup ها اینکه ارتعاش رو تبدیل به جریان الکتریکی بکنن، بعد این جریان الکتریکی توسط آمپلی فایر تقویت میشه و باعث میشه تا ما اون نت رو بشنویم. (درواقع pickup ها یکسری سیم پیچ هستند و وقتی سیم گیتار الکتریک - که حتما باید فلزی باشه - با ارتعاشش نزدیک این سیم پیچ ها باعث میشه یه مقدار خیلی کوچیکی جریان وارد مدار تقویت کننده گیتار بشه)

اجزاء گیتار

حالا که فهمیدیم گیتار چطور کار میکنه نگاه دقیق تری به اجزاء گیتار بندازیم.

۱) هِدْسْتاک (Headstock): قسمت بالایی گیتار هست که تونر ها روی اون نصب میشن.

۲) نات (Nut): این قسمت سیم ها رو با یه فاصله ای بالاتر از neck یا گردن گیتار نگه میداره.

۳) تونر (Tuner): انتهای سیم ها به این قسمت متصل هستند و با پیچوندن این قسمت، سیم ها کشیده میشن و میشه ساز رو کوک کرد.

۴) فرت ها (Frets): قطعات فلزی کوچیک که به neck وصل هستند. با فشار دادن انگشت ها قبل از اونها روی سیم، ارتعاش سیم تغییر میکنه و در نتیجه صدایی که از ساز درمیاد هم تغییر میکنه. (جلوتر توضیح میدم)

۵) میله ی خرپا! (Truss Rod): واژه فارسی مناسبی پیدا نکردم! به دلیل اینکه دسته گیتار از چوب ساخته شده، ممکنه با شرایط آب و هوایی خم بشه! برای همین داخل گردن گیتار یک میله ی فلزی قابل تنظیم قرار میدن و باعث میشه دسته ی گیتار خم نشه و همیشه ثابت بمونه.

۶) نشان (Inlay): این نشان ها برای شناسایی آسون تر محل فرت ها روی یکسری از فرت ها حکاکی میشن.

۷) گردن (Neck): گردن!

۸) پاشنه یا Heel در گیتار سمت چپ - برش یا Cutaway در گیتار سمت راست: پاشنه یا heel در گیتار کلاسیک و آکوستیک هست و بدنه رو به گردن گیتار متصل میکنه. برش یا Cutaway در گیتار الکتریک و آکوستیک برای این قرار داده میشه که به راحتی به fret های پایین تر دسترسی داشته باشیم.

۹) بدنه (Body): بدنه!

۱۰) پیکاپ (Pickup): در گیتار الکتریک این قطعه باعث میشه ارتعاش سیم تبدیل به جریان الکتریکی و در نهایت صدا بشه.

۱۱) تنظیمات مربوط به گیتار الکتریک: یکسری knob هستند که مخصوص کم و زیاد کردن صدا یا tone گیتار الکتریک هستند.

۱۲) پل (Bridge): ابتدای سیم ها به این قسمت متصل میشن. باید سیم ها رو به این قسمت گره زد (برای هر نوع گیتار و سیمی متفاوت هست این گره)

۱۳) محافظ پیک (Pickguard): این قسمت اکثرا روی گیتار های آکوستیک و الکتریک هست و برای این قرار داده میشه که در حین نواختن با Pick به بدنه گیتار آسیب نرسه.

۱۴) پشت یا کمر (Back): کمر!

۱۵) صفحه صدا (Soundboard): یک صفحه نازک چوبی که در گیتار های آکوستیک و کلاسیک وجود داره و روی بدنه قرار گرفته. باعث میشه صدا داخل بدنه به خوبی تقویت و منعکس بشه.

۱۶) کناره (Body sides): کنار بدنه ساز!

۱۷) حفره صدا (Sound hole): در گیتار های آکوستیک و کلاسیک بعد از اینکه سیم به ارتعاش درمیاد، صدای اون به داخل بدنه میره، تقویت میشه و از این حفره بیرون میاد.

۱۸) سیم ها (strings): سیم!

۱۹) زین (saddle): کارکرد این قسمت دقیقا مثل Nut هست که بالاتر گفتم.

۲۰) فرت بورد (Fret Board): فرت ها روی این قسمت قرار میگیرن.

وقتی شما انگشتتون رو قبل از فرت ها روی سیم میذارید و فشار میدید، در واقع طول اون سیم رو تغییر دادید، و وقتی طول سیم تغییر بکنه ارتعاش اون هم تحت تاثیر قرار میگیره و صدایی که از اون سیم منتشر میشه high تر یا low تر میشه. هر کدوم از Fret ها در واقع همون نت ها (Note)ی مختلف هستند.

انواع گیتار

دسته بندی های مختلفی برای گیتار وجود داره. این یک دسته بندی کلی هست.

گیتار الکتریک

معمولا وقتی اسم گیتار میاد آدم یاد شکل گیتار الکتریک میفته! این نوع گیتار در دهه ۳۰ میلادی اختراع شد. دلیل محبوبیتش هم این هست که به خاطر اینکه برخلاف گیتار آکوستیک میشه به راحتی توی اجرا های زنده ازش استفاده کرد و صداش بدون نویز و تمیز پخش بشه توی کل سالن. و البته اینکه میشه روش انواع و اقسام افکت ها رو اعمال کرد.

بر خلاف گیتار آکوستیک این گیتار بدنه ی خالی نداره و بدنه اون توپر هست. به جای اینکه صدا داخل بدنه پخش بشه و تقویت بشه، لرزش سیم ها توسط پیکاپ های گیتار گرفته میشه و به وسیله آمپلی فایر تقویت میشه. این نوع گیتار الان تقریبا داخل همه سبک های موسیقی از پاپ تا متال استفاده میشه. اگر گیتار الکتریک نبود الان هم سبک هایی مثل راک ن رول یا متال و... هم وجود نداشت!

اگر روی بدنه گیتار بالا رو دقت کنید سه تا پیکاپ میبینید. به وسیله ی یک دسته (سوییچ) کوچک روی بدنه گیتار میشه انتخاب کرد که لرزش سیم توسط کدوم پیکاب دریافت بشه. اگر از پیکاپ سمت راست لرزش دریافت بشه، صدای خروجی کم گرفته و بم هست. و اگه از پیکاب سمت چپ دریافت بشه، صدا خیلی باز تر و جیغ تر میشه! پیکاب وسط خروجی صدای معمولی داره. البته میشه یه طوری تنظیم کرد که از ترکیب این سه تا پیکاب هم لرزش دریافت بشه.

بعضی از گیتار های الکتریک یک قسمت دیگه هم دارن به اسم Whammy bar یا Tremolo bar یا میله لرزش. این میله به انتهای saddle گیتار پیچ میشه. و saddle هم داخل بدنه به سه یا چهار فنر متصل هست. وقتی این دسته رو به سمت داخل فشار میدید درواقع کمی saddle رو جابجا میکنید و در نتیجه سیم های گیتار کمی از حالت کششی در میان و اگر پشت سر هم این کار رو انجام بدید، میتونید با گیتار الکتریک یک لرزش صدا تولید کنید!

همینطور که قبلا گفتم گیتار الکتریک قابلیت این رو داره که انواع مختلفی از افکت ها رو روش اعمال کنیم. این افکت ها معمولا به صورت پدال هستند که یک ورودی و یک خروجی دارن. لیست زیر از محبوب ترین افکت های گیتار هستند.

• پدال Distortion
• پدال Overdrive
• پدال Fuzz
• پدال Delay
• پدال Reverb
• پدال Wah
• پدال Chorus
• پدال Phaser
• پدال Flanger
• پدال Octave
• پدال Tremolo
• پدال Tuner
• پدال Noise Gate
• پدال Acoustic
• پدال Volume

برای اطلاعات بیشتر درمورد پدال هایی که گفتم حتما به این صفحه نگاه بندازید.

گیتار آکوستیک

گیتار آکوستیک هم یکی دیگه از گیتار های محبوب هست. مثل گیتار الکتریک این گیتار هم سیم های فلزی داره. این نوع گیتار بدنه توخالی داره و نسبت به بقیه گیتار ها بدنه اون بزرگتر هست. بنابر این صدا رو میتونه خیلی واضح و با قدرت تقویت کنه و از Sound hole منتشر کنه.

گیتار آکوستیک معمولا اصلی ترین ساز موسیقی پاپ هست و کمتر توی ژانر های دیگه استفاده میشه. اگر قرار هست که با دوستاتون به یک camp توی طبیعت یا یک ساحل برید بهترین انتخاب برای نواختن گیتار این نوع گیتار هست چون صدای خیلی واضح و قویی داره.

این نوع گیتار شکل ها و اندازه های مختلفی داره. مثلا یک نوع رایج اون گیتار آکوستیک دارای cutaway هست. با وجود یک cutaway روی گیتار، میشه به فرت های پایین تر به راحتی دسترسی پیدا کرد و نت های high تر رو روی اون بدون دردسر نواخت.

گیتار کلاسیک

گیتار کلاسیک یا گیتار اسپانیایی سیم های نایلونی دارن. اندازه بدنه این گیتار از نوع آکوستیک کوچکتر هست و معمولا فقط برای نواختن قطعات کلاسیک یا فلامنکو استفاده میشه.

همینطور که گفتم این گیتار معمولا برای نواختن قطعات کلاسیک انتخاب میشه. به دلیل اینکه قطعات کلاسیک بیشتر از تکنیک finger style استفاده میکنن (جلوتر توضیح میدم)، fret board این گیتار عریض تر از انواع دیگه ی گیتار هست. دلیل اینکه این گیتار زیاد توی بند های موسیقی استفاده نمیشه صدای ضعیف اون هست و معمولا به صورت solo و بدون ساز دیگه ای نواخته میشه. این نوع گیتار یکی از قدیمی ترین انواع گیتار محسوب میشه.

گیتار Bass

معمولا این گیتار با گیتار الکتریک اشتباه گرفته میشه. گیتار بیس هم مثل گیتار الکتریک بدنه ی توپر داره و از pickup برای دریافت لرزش های سیم استفاده میکنه. ولی با دو تفاوت مهم: اول اینکه معمولا این گیتار فقط ۴ سیم داره و دوم اینکه صدای این گیتار یک اکتاو از گیتار معمولی low تر هست. یعنی صدای خیلی بم تری نسبت به گیتار معمولی داره.

به خاطر صدای lowیی که این گیتار ها باید تولید بکنن، ضخامت سیم های این گیتار خیلی بیشتر از گیتار های معمولی هست. این نوع گیتار اصلا مناسب قطعات ظریف و کلاسیک و با جزییات زیاد نیست و معمولا توی band های موسیقی در background ساز های دیگه نواخته میشه و به آهنگ عمق میده. البته با گیتار بیس هم میشه solo نواخت و من شخصا از طرفدار های solo های بیس هستم.

مثل گیتار الکتریک، میتونیم پدال های مختلفی به گیتار بیس متصل کنیم.

معمولا نوازنده های bass (یا bassist ها) توی بند های موسیقی مظلوم ترین افراد بند هستند ?

گیتار Resonator

گیتار رزونیتور یا گیتار resophonic از نظر ساختار مثل گیتار آکوستیک هست با این تفاوت که بدنه فلزی داره! صدای این گیتار بسیار بلند تر و تقویت شده تر از گیتار آکوستیک هست.

معمولا دیگه از این گیتار امروزه استفاده نمیشه. استفاده عمده ی این گیتار برای سبک blues و bluegrass بوده و تکنیک های مخصوص به خودش رو داره. من به شخصه هنوز یکی از این گیتار ها رو از نزدیک ندیدم بنابر این زیاد درموردش حرف نمیزنم ?

تکنیک ها

هر گیتار و هر سبک موسیقی تکنیک های مخصوص خودشون رو دارن. ولی در ادامه فقط با تکنیک های اصلی گیتار آشنا میشیم. تکنیک های پایه ای که داخل اکثر ژانر ها و گیتار ها استفاده میشن. توی یک مقاله دیگه تکنیک های تخصصی هر گیتار و ژانر های موسیقی رو توضیح میدم.

نگه داشتن pick!

نگه داشتن پیک یکی از اولین و مهم ترین تکنیک های گیتار هست. پیک رو باید طوری نگه دارید که به سرعت و راحتی بتونید سیم های گیتار رو بنوازید. pick رو باید خیلی ریلکس نگه داشت و با لبه ی اون، به سمت بالا یا پایین به سیم گیتار ضربه زد. معمولا نگه داشتن pick برای هر شخص متفاوت هست ولی اصول اون باید رعایت بشه.

تکنیک Fretting

این تکنیک هم از پایه ای ترین تکنیک های گیتار محسوب میشه. و اکثر افرادی که تازه شروع میکنن به یادگیری گیتار خیلی باهاش مشکل دارن! و البته اگه اصولی انجام نشه تبدیل میشه به یک عادت بد و همیشه توی نواختن گیتار شما رو اذیت میکنه (مثل اینجانب ?)

این تکنیک درواقع روش نگه داشتن انگشت روی fret ها هست.

تکنیک چکش یا hammer

این تکنیک یکی از کاربردی ترین تکنیک های گیتار هست و بنظرم یکی از زیبا ترین و ساده ترین تکنیک هایی هست که میشه داخل یک آهنگ استفاده بشه. به این صورت هست که وقتی یک سیم نواخته میشه، در حین نواخته شدنش یکی از انگشت ها رو به سرعت روی یک fret مشخص اون سیم بذاریم. مثل یک چکش!

تکنیک pull off

این تکنیک هم کاربردی، زیبا و ساده هست. و برعکس hammer هست. یعنی وقتی یک سیم در حال نواخته شدن هست به سرعت انگشتمون رو از روی fret برداریم.

تکنیک خم کردن سیم

معمولا خم کردن سیم داخل موسیقی راک و متال خیلی زیاد استفاده میشه. این pitch اون نت رو بالاتر میبره. به این صورت هست که وقتی سیمی درحال نواخته شدن هست اون انگشتی که روی فرت بورد روی سیم نگه داشته شده به سمت بالا یا پایین فرت بورد کشیده میشه.

تکنیک Sliding

همینطور که از اسم این تکنیک میشه حدس زد،‌ به این معنی هست که انگشتی که روی یک سیم روی فرت بورد قرار گرفته رو در حین نواخته شدن اون سیم به سمت بالا یا پایین دسته گیتار (چپ یا راست) بکشیم و روی یک فرت دیگه نگه داریم.

تکنیک Vibrato

با این تکنیک میشه یک حالت ویبره به نتی که در حال نواخته شدن هست بدیم. کمی از تکنیک های بالا پیچیده تر هست. به روش های مختلفی میشه اجراش کرد. من خودم یکی از انگشت هام رو پشت انگشتی روی فرت هست و در حین اینکه اون سیم در حال نواخته شدن هست قرار میدم و انگشت جلوییم رو با سرعت بالایی روی اون فرت بر میدارم و دوباره روش ضربه میزنم!

از کجا شروع کنم؟!

اگر میخواید گیتار رو یاد بگیرید اول باید به خودتون قول بدید هرروز تمرین کنید! این اولین قدم هست.

معمولا بهترین گیتار براش شروع کردن گیتار الکتریک یا آکوستیک هست. اگر به پاپ علاقه دارید با گیتار آکوستیک شروع به یاد گیری کنید و اگر به راک و متال علاقه دارید با گیتار الکتریک.

بهترین منبع آموزش گیتار توی دنیا YouTube هست! من خودم گیتار رو از یوتیوب یاد گرفتم. و خیلی بهتون توصیه میکنم قبل از یاد گیری گیتار حتما تئوری موسیقی رو یاد بگیرید. (برای یادگیری تئوری موسیقی به این صفحات یک سری بزنید: قسمت اول و قسمت دوم) خیلی کمکتون میکنه. دوتا یوتیوبر هستند که تقریبا همه گیتاریست ها اون ها رو میشناسن. میتونید از آموزش های بسیار عالی و با کیفیتشون بهره مند بشید:

• Marty Music
• Andy Guitar

بعد از اینکه اصول گیتار رو یاد گرفتید و با guitar tabs و یکسری از chord های ابتدایی آشنا شدید میتونید برید سراغ آهنگ های مورد علاقتون و اونها رو تمرین کنید و بنوازید. من خودم از آهنگ Perfect از Ed Sheeran شروع کردم. برای دیدن آموزشش روی این لینک کلیک کنید.

اعتراف میکنم گیتار واقعا ساز راحتی هست برای یادگیری. ولی هر چی بیشتر پیش برید باز هم تکنیک ها و روش های جدید هست برای یادگیری. ولی بی نهایت آهنگ برای نواختن! پس تنها ابزار لازم برای گیتاریست شدن فقط تمرین و تمرین هست.

ممنونم که مقاله ی من رو برای خوندن انتخاب کردید ?