دکترای زبان و ادبیات فارسی، روزنامه نگار و علاقه مند به کسب وکارهای آنلاین، استارت آپ، زنان و کارآفرینی، گردشگری
ما را با نام متهم به دادگاه می‌کشانند
این گفتگو بین طاهره خواجه‌گیری و مصطفی امیری صورت گرفته است. این گفتگو به مناسبت ده سالگی بازار انجام شده است.
یکی از پرمناقشه‌ترین بخش‌های صنعت برنامه و بازی‌های موبایلی، قسمت پرداخت است. طی ۱۰سال اخیر این بخش قوانین مختلفی به خود دیده و کارآفرینان حوزه پرداخت، همواره به دلایل مختلفی به دادگاه‌ها و دادسراها فراخوانده شده‌اند. در گفت‌وگو با مصطفی امیری، هم‌بنیان‌گذار زرین پال، تجربه‌های‌شان از اتفاقات مختلف، نحوه برخورد با این مسائل و سختی‌ها و شیوه مدیریت و راهکارهای لازم برای حل‌کردن مشکلات این حوزه را مرور کرده‌ایم.
نوع برخورد دستگاه‌های قضایی با بحث پرداخت طی ۱۰سال اخیر چگونه بوده است؟
باید ابتدا این توضیح را بدهم که مهمترین دارایی که توسط بشر ساخته شده، پول است و همواره با ابزارهای مختلفی آن را گسترش و توسعه داده‌اند. پس نسبت به کوچک‌ترین ریالی که از حساب‌شان کم یا زیاد شود، حساس هستند و بنابراین دست به دامن مراجع قضایی، بانک‌ها یا کسب‌وکارهایی مثل زرین پال می‌شوند. در این میان تکنولوژی هم به‌عنوان یک بازو، برای سرعت‌دادن به حوزه پرداخت وارد عمل شده است. ما هم به فراخور نیازهایی که در این زمینه وجود دارد و به‌عنوان یک بازیگر در این بازار حضور داریم.
الان در شرایطی قرار داریم که کشورمان تورم بسیار زیادی را تجربه می‌کند و این موضوع مانند یک بیماری مزمن در ساختار اقتصاد ایران وجود دارد و موجب شده تا مردم به این نکته فکر کنند که برای حفظ دارایی‌شان چه اقداماتی می‌توانند انجام بدهند. به همین دلیل گاهی برای حفظ دارایی خود اسیر کلاهبرداری می‌شوند یا اقداماتی می‌کنند که با میان‌برزدن به منابع مالی برسند. مثلا با شرط‌‌بندی و... در این میان اتفاقات متفاوتی رخ می‌دهد. اما دلیلش ابزارهای الکترونیک نیستند بلکه مردم از سر ناچاری و برای اینکه بتوانند زندگی بهتری داشته باشند، از ابزارهای الکترونیک برای افزایش دارایی‌های‌شان استفاده می‌کنند. چون ابزارهای پرداخت الکترونیک به مردم کمک می‌کنند تا مثلا تفریحات متنوع‌تری را داشته باشند و سرگرم شوند. در بحران کرونا هم سرویس‌دهنده‌های ایرانی به خوبی توانسته‌اند خدماتی به مخاطبان ارائه کنند و در محفوظ‌ماندن از این ویروس موثر بوده‌اند.
این حوزه، حوزه‌ای است که وقتی ما وارد آن شدیم یعنی در سال ۸۹، متوسط سن مدیران تصمیم‌گیر صنعت مالی کشور، ۶۰سال بود. از آنجایی که در ایران، بازنشستگی در سطح مدیران معنای خاصی ندارد، این افراد الان ۷۰ساله شده‌اند و کماکان با این حوزه ناآشنا هستند. طبیعی است که با تمام شرایطی که وجود دارد، نمی‌توان انتظار داشت که نگرش‌ها به یک‌باره تغییر کند. صنعت مالی پیشرفت‌هایی داشته اما همچنان مشکلات زیادی دارد. ریشه بسیاری از این مسائل هم مربوط به عدم آشنایی با ابزارهای الکترونیک حوزه پرداخت است.
۱۰سال پیش که ما وارد این حوزه شدیم، مکانیزمی که برای جابه‌جایی وجوه در نظام بانکی کشور وجود داشت، امروزه تغییر کرده و ساتنا و پایا ایجاد شده‌اند تا جابه‌جایی پول در داخل کشور را تسهیل کنند. بیرون از کشور هم جابه‌جایی وجوه و شیوه پرداخت‌های مالی به مراتب تغییر کرده است و با رمزارزهای مرسوم، معاملات مالی‌شان را انجام می‌دهند و بدون اینکه واسطه‌ای وجود داشته باشد، جابه‌جایی پول انجام می‌شود.
دنیا تغییر کرده اما در ایران با سرعتی که مورد نیاز این حوزه است، نهاد قانون‌گذار و تصمیم‌گیر حرکت نکرده است. مثلا قانون جرائم رایانه‌ای مصوب سال ۱۳۸۴ است. بنابراین اگر احتمالا بچه‌ای در آن زمان کلاس اول دبستان بود، الان از دانشگاه فارغ‌التحصیل شده است. یعنی این همه زمان گذشته اما هنوز چنین قانونی به‌روز نشده است. پس آیا پابه‌پای صنایع، نهادهایی که قضاوت را باید انجام بدهند، توانسته‌اند حرکت بکنند؟ پاسخ منفی است. به همین دلیل، بسیاری از حوزه‌ها امروزه به خاطر نگرش‌های قدیمی به کلاف سردرگمی تبدیل شده‌اند.
در حوزه‌های دیگر مانند رانندگی خیلی از مشکلات را با قوانین بیمه حل کرده‌اند. یعنی با نگرشی سریع، قانون‌گذار قانون جدید وضع کرد تا مشکلات آن حوزه حل شود. چرا در این حوزه از مکانیزم بیمه استفاده نمی‌کنیم تا مشکلات را کاهش بدهیم؟
همچنین تعداد تراکنش‌های آنلاین روزبه‌روز در حال افزایش است. به همین نسبت احتمال ریسک‌ها هم افزایش می‌باید و باید به نوعی این ریسک‌ها را پوشش داد. بنابراین باید از ظرفیت‌های بیمه‌ها یا ارائه‌دهندگان خدماتی که به نحوی خرید و فروش در حوزه آنلاین را تضمین می‌کنند، استفاده کرد و شدت ریسک‌ها را کاهش داد.
طی سال‌های فعالیت‌تان، شایع‌ترین شکایت‌هایی که از زرین پال شده، چه بوده است؟
کاربر پرداختی را انجام می‌دهد و اگر با مشکل مواجه شود، از مجموعه‌ای چون زرین پال شکایت می‌کند. طبیعتا چون ما اطلاعات کافی را از فروشندگان و خریداران ثبت می‌کنیم، اگر شکایت خود را نزد زرین پال یا دادگاه صالحه‌ای انجام داده باشند، نتیجه می‌گیرند. اما گاه بدون دلیل خاصی، دو طرف معامله دعوای خود را بر علیه زرین پال مطرح می‌کنند. این اتفاق‌ها از شایع‌ترین شکایت‌هایی بوده که از زرین پال شده است. گاه دو نفر اعلام می‌کنند که مثلا می‌خواهند دوچرخه بخرند اما در اصل رمزارز معامله کرده‌اند و مسائلی از این دست موجب شکایت‌هایی می‌شود.
آیا تکرار این نوع شکایت‌ها به دلیل ضعف در قانون رخ می‌دهد؟ ریشه‌های آن را کجا می‌دانید؟
من همیشه می‌گویم که حرمت امام‌زاده به متولی آن است. امروزه برای هر دعوای کوچک و بزرگی، یک راه برای پیگیری وجوه پرداخت‌شده وجود دارد و آن مطرح‌کردن شکایت نزد دادسراها یا دادگاه‌های کشور است. طبیعی است که برای یک معامله میلیاردی و معامله چند ده‌هزار تومانی، باید روال‌ها متفاوت باشد.
بهترین راه‌حل این است که با مکانیزم‌های متفاوتی از ثبت شکایت برای برخی معاملات ریز جلوگیری بکنیم. در سطح جهان از راه‌حل‌هایی چون بیمه استفاده کرده‌اند. مثلا در زمینه حساب‌ها و کارت‌های بانکی، این بیمه‌ها هستند که پاسخگو به شمار می‌روند. در کشور ما هم با توجه به اینکه جمعیت زیادی از ابزارهای پرداخت الکترونیک استفاده می‌کنند و گردش پول نقد بسیار محدود است و طبیعتا بازار آماده‌ای وجود دارد، حتی به لحاظ اقتصادی این ارزش وجود دارد که کسب‌وکارهایی ایجاد شوند برای بیمه تراکنش، بیمه حساب، بیمه کارت بانکی و... در واقع این خدمات باید به سرویس‌های نهاد مالی اضافه شده و این اوضاع کنترل شود. در سطح دنیا، عمده این مسائل توسط کارت اعتباری مدیریت می‌شود و هر شخصی باید یک اعتبار مشخص را در نظام مالی آن کشور کسب کند.
امسال، هشتمین سالی است که قانون مصوب میزان رتبه‌بندی افراد را داریم اما کسی از این اتفاقی که افتاده مطلع نیست و مبنایی برای تصمیم‌گیری در زمان تراکنش در این زمینه وجود ندارد. طی سال‌های اخیر با ماجرای حساب‌های اجاره‌ای برای سوءاستفاده از کارت‌های بانکی مواجه بوده‌ایم. درحالی‌که به‌نظر می‌رسد که با راهکارهای ساده‌ای که در حوزه کارت بانکی و اعتبارسنجی انجام می‌شود، می‌توان مانند سایر کشورهای دنیا آن را حل‌وفصل کرد.
در سال‌های فعالیت زرین پال، بارها با مشکلاتی برای حضور در دادگاه‌ها و دادسراها مواجه بوده‌اید و به این مکان‌ها رفت‌وآمد کرده‌اید؛ بدترین نوع نگاهی که در این سال‌ها در دادگاه‌ها دیده‌اید، چه بوده است؟
هنوز نگاه، همان نگاهی است که ۱۰سال پیش وجود داشت. ما طی این سال‌ها همچون یک مجموعه و شرکت بزرگ رشد کرده و شناخته شده‌ایم اما هنوز هم احضاریه‌هایی که به دفتر شرکت یا برای خود من ارسال می‌شود، ما را با عنوان متهم پرونده خطاب می‌کنند. در حالی‌که طی این همه سال، برای فعالیت شرکت‌هایی چون زرین پال که اسم و رسمی دارند و جواز فعالیت‌‌شان را از هر جایی که لازم بوده، دریافت کرده‌اند، حداقل کاری که می‌توانند بکنند، این است که ما را به‌عنوان مطلع فرا بخوانند. یعنی در بالای برگه احضاریه ما را متهم پرونده خطاب نکنند.
الان کپی مدارک هویتی و شناسایی ما در هر سازمانی در ایران پیدا می‌شود. چون به هر جایی که مجوزی لازم بوده، مراجعه کردیم و آن را دریافت کرده‌ایم. این بی‌انصافی است که هنوز هم ما را متهم می‌دانند. این ماجرا نیاز به چالش بزرگی ندارد. فعالیت شرکت کاملا مشخص است و نظام قضایی می‌تواند به این مسئله ورود کرده و مجددا بررسی کند و در نهایت با یک ابلاغ کلی به دادگاه‌ها و دادسراها اعلام بکند که این شرکت‌ها در این حوزه در حال فعالیت هستند و توسط فلان نهاد هم تایید شده‌اند و حداقل با نام مطلع آنها را به دادگاه‌ها و دادسراها فرابخوانید. چنین اتفاقی در کشوری چون آمریکا رخ می‌دهد و همین عاملی می‌شود که کسب‌وکارهای پلتفرمی به شدت رشد بکنند. این حمایت قانونی موجب می‌شود که ما در زمینه‌های مختلف، شکوفایی را تجربه کنیم.
الان سال تولید؛ پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌هاست. شرکت‌های معتبر و فعال در این حوزه هم مشخص هستند و مسائل مشخصی دارند. اما هر روز ما را بابت موضوعات کوچکی به دادسراها و دادگاه‌ها می‌کشانند درحالی‌که داریم کارمان را انجام می‌دهیم و در این سال‌ها ثابت کرده‌ایم که تاثیرگذار هستیم. ما در زرین پال برای بیش از ۱۰۰نفر اشتغال مستقیم ایجاد کرده‌ایم و حدود ۱۵۰هزار کسب‌وکار هم از خدمات ما استفاده می‌کنند.
برای اینکه ابعاد کسب‌وکارتان را بیشتر بشناسیم، اشاره‌ای هم داشته باشید به آمار و ارقام و حجم تراکنش‌هایی که روی زرین پال انجام می‌شود؟
سالانه تا ۱۲هزار میلیارد تومان حجم تراکنش‌هایی است که روی زرین پال اتفاق می‌افتد و توانسته‌ایم سهم مشخصی از بازار پرداخت‌های الکترونیک را به دست بیاوریم. حدود یک میلیون و ۲۰۰هزار پرداخت‌کننده هم به مکانیزم زرین پال اعتماد کرده‌اند و اطلاعات شناسایی و اعتبارات بانکی‌شان را در زرین پال ثبت کرده‌اند. همچنین حدود 4میلیون پرداخت‌کننده در طول هر ماه از خدمات ما استفاده می‌کنند.
تا حالا با شاکیان‌تان رفیق هم شده‌اید؟
ما در هر دادگاهی که حاضر می‌شویم، بعد از توضیح فعالیت‌مان، هم برای مقام قضایی فعالیت ما جذاب است و هم برای شاکیان و ما را به دوستان‌شان معرفی می‌کنند. بسیاری از شاکیان قبلی، الان برای خرید اینترنتی از زرین پال استفاده می‌کنند. چون می‌بینند که می‌توانند روی آن احقاق حق کنند. اما در روش‌های کارت به کارت، احقاق حقوق به مراتب دشوارتر است. روابطی از این دست، در روندهای دادگاه‌ها و دادسراها زیاد اتفاق افتاده و تجربیاتی از این دست، زیاد داریم.
کسب‌وکارها، چه موقع باید نگران شکایت‌ها باشند و تیم حقوقی تشکیل بدهند؟
همه کسب‌وکارها از همان ابتدای کار باید به صورت مناسب برای مسائل مالی و حقوقی برنامه‌ریزی کنند. هرچند در هر حوزه شدت و حدتش متفاوت است. مسائلی قانونی مانند بیمه و مالیات و... که عموما به واحد حسابداری و مالی مربوط می‌شود در شروع به کار شرکت‌ها باید مورد توجه باشند و در ادامه کار برای این حوزه فکری بکنند. چون اینجا جای دردسرخیزی است و باید پایه و اساس مناسبی داشته باشد. در زمینه مسائل حقوقی هم در شروع کار باید برای شرایط و ضوابط ارائه سرویس، قوانین محرمانگی اطلاعات، ذخیره اطلاعات و شیوه‌نامه ارائه اطلاعات از وکلای این حوزه مشاوره گرفته شود.
هر زمانی که افراد به این جمع‌بندی برسند که زمانی را که بابت فعالیتی اختصاص داده‌اند، این ارزش را دارد که آن را به اشخاص دیگری در داخل تیم منتقل کنند، نقطه‌ای است که استقلال هر کدام از واحدها در شرکت تایید می‌شود و واحد حقوقی هم از این قاعده مستثنی نیست. کسب‌وکارها باید در ابتدا از وکلای مجرب استفاده بکنند تا مسائل قانونی این حوزه برای‌شان روشن شود.
کسب‌وکارها چه بایدها و نبایدهایی را باید برای حضور در دادگاه‌ها رعایت کنند؟
امروزه اگر کسی می‌خواهد کسب‌وکار آنلاینی را شروع کند، در ابتدا باید ثبت‌نام ثنا را انجام بدهد چون محلی برای فرار از قانون وجود ندارد. به صورت مکرر هم پروفایل ثنا را پیگیری کند. سامانه‌های اینچنینی کمک می‌کنند که اگر پرونده‌ای علیه فردی حقیقی یا حقوقی ایجاد شده، در سریع‌ترین زمان ممکن متوجه آن بشوند تا در صورت ایجاد پرونده‌ای، مراجعه کنند و توضیح بدهند و کسب‌وکارشان را در یک حاشیه امن جلو ببرند.
طی سال‌های گذشته ما از پرونده‌ها مطلع نمی‌شدیم و بعد بهانه قاضی این بود که پرونده را پیگیری نکرده‌ایم و پرونده با حکم جلب و زندان به ما می‌رسید. به‌واسطه اینکه احضاریه‌ای آمده اما خود صاحب کسب‌وکار آن را دریافت نکرده و مطلع نشده است. اما سامانه‌هایی چون ثنا الان شفافیت و اطلاع‌رسانی را انجام می‌دهند.
کسب‌وکارها باید واقعیت این حوزه را بپذیرند و فکر نکنند که فرش قرمزی پهن شده تا آنها روی آن کارشان را جلو ببرند. باید این نکته را بدانند که قرار نیست بابت اشتغال‌زایی تشویق بشوند. بلکه نگاه این است که کارآفرین مجرم است مگر اینکه خلافش ثابت شود. پس از همان ابتدا شفاف باشید و در صورت بروز هرگونه مشکلی، به دادسراها و دادگاه‌ها مراجعه کنید و با ارائه توضیحات کامل مشکلات را حل کنید. در این حوزه باید برنامه‌ریزی درستی داشت تا با کوچک‌ترین گزندی، کسب‌وکار آسیب نبیند و بتواند به مسیرش ادامه دهد.
مطلبی دیگر از این انتشارات
حرف های دوست داشتنی
مطلبی دیگر از این انتشارات
ماه و پاییز
مطلبی دیگر از این انتشارات
ریاضیات برای یادگیری ماشین (1)