شماره ها در دبیره پارتی – پهلوانیک

دبیره پارتیان که سنگ نبشته ها و دیگر نوشته های به جای مانده از پارتیان دارای شماره های ویژه خود است که دارای از راست به چپ نوشته می شوند و این شماره از رقم های ۱ و ۲ و ۳ و ۴ و ۱۰ و ۲۰ و ۱۰۰ و ۱۰۰ ساخته شده اند. امروزه دبیره ای که برای نوشتن پارسی و دیگر زبان های درون ایران مانند کوردی و عربی به کار می بروم، نویسه ها از راست به چپ نوشته می شوند  ولی شماره ها از چپ به راست نوشته می شوند ولی در دبیره پارتی، هم نویسه ها و هم شمارگان از راست به چپ نوشته می شوند. در نوشته زیر درباره شماره ها از دوران هخامنشیان (دبیره میخی) و ساسانیان (هام دبیره) گفته ام.

شماره های دیگر از افزوده شدن دیگر شماره بدست می آیند. برای نمونه شماره ۱۵۸ از افزوده شدن شماره های زیر بدست می آید.

100 + 40 + 40 + 10 + 4 + 4

فهرست شماره های دبیره پارتی

اکنون می خواهیم همان شماره ۱۵۸ را به دبیره پارتی بنویسیم. نخست آنکه خود این شماره با داشتن شماره های پایه، شماره ۱۵۸ از ۱۰۰ و دو تا ۴۰ و یک ۱۰ و دوتا ۴ ساخته شده است. همچنین شماره ها از راست به چپ نوشته می شود به گونه ای که بزرگترین شماره (در اینجا ۱۰۰ یا  ? ) در راست ترین و کوچکترین شماره (در اینجا ۴ یا  ? ) در چپ ترین جایگاه نوشته می شود.

??????

در واقع شماره دو، از ۱ + ۱ (? ?)، شماره سه از ۲ + ۱ (? ?)، شماره چهار از ۳ + ۱ (? ?) یا هتا ۲ + ۲ (? ?) ساخته شده اند. اکنون می توانیم بر پایه نمونه های زیر، دیگر شماره ها در با دبیره پارتی بسازیم.

شماره پنج: ۴ + ۱ یا  ? ?  که می توان با ۳ +۲ نیز ساخت  ? ?  یا می توان با ۲ + ۲ + ۱  ? ? ?  نیز نوشته می شود.

شماره شش: ۴ + ۲ یا  ? ?  که می توان با ۳ +۳ نیز ساخت  ? ?  یا می توان با ۳ + ۲ + ۱  ? ? ?  نیز نوشته می شود.

شماره هفت: ۴ + ۳ + ۱ یا  ? ? ?  که می توان با ۳ +۳ + ۱ نیز ساخت  ? ? ?  نیز نوشته می شود.

شماره هشت: ۴ + ۴ یا  ? ?  نوشته می شود.

شماره نه: ۴ + ۴ + ۱ یا  ? ? ?  نوشته می شود.

شماره ده:   ?  نوشته می شود.

شماره پانزده: ۱۰ + ۳ + ۲ یا  ???  نوشته می شود.

شماره شانزده: ۱۰ + ۳ + ۳ یا  ???  نوشته می شود.

شماره هجده: ۱۰ + ۴ + ۴ یا  ???  نوشته می شود.

شماره نوزده: ۱۰ + ۳ + ۳ + ۳ یا  ????  که می توان با ۱۰ + ۴ + ۴ + ۱  ????  نیز ساخت.

شماره بیست:   ?  نوشته می شود.

شماره بیست و چهار: ۲۰ + ۴ یا  ??  نوشته می شود.

شماره سی: ۲۰ + ۱۰ یا  ??  نوشته می شود.

شماره سی و شش: ۲۰ + ۱۰ + ۳ + ۲ + ۱ یا  ?????  که می توان با ۲۰ + ۱۰ + ۳ + ۳  ????  نیز نوشته می شود.

شماره چهل: ۲۰ + ۲۰ یا  ??  نوشته می شود.

شماره چهل و پنج: ۲۰ + ۲۰ + ۴ + ۱ یا  ????  نوشته می شود.

شماره پنجاه: ۲۰ + ۲۰ + ۱۰ یا  ???  نوشته می شود.

شماره پنجاه و پنج: ۲۰ + ۲۰ + ۱۰ + ۴ + ۱ یا  ?????  نوشته می شود.

شماره پنجاه و هشت: ۲۰ + ۲۰ + ۱۰ + ۴ + ۴ یا  ?????  نوشته می شود.

شماره شست: ۲۰ + ۲۰ + ۲۰ یا  ???  نوشته می شود.

شماره هفتاد: ۲۰ + ۲۰ + ۲۰ + ۱۰ یا  ????  نوشته می شود.

شماره هفتاد و هفت: ۲۰ + ۲۰ + ۲۰ + ۱۰ + ۴ + ۲ + ۱ یا  ???????  نوشته می شود.

شماره هشتاد: ۲۰ + ۲۰ + ۲۰ + ۲۰ یا  ????  نوشته می شود.

شماره هشتاد و نه: ۲۰ + ۲۰ + ۲۰ + ۲۰ + ۳ + ۳ + ۳ یا  ???????  نوشته می شود.

شماره نود: ۲۰ + ۲۰ + ۲۰ + ۲۰ + ۱۰ یا  ?????  نوشته می شود.

شماره نود و پنج: ۲۰ + ۲۰ + ۲۰ + ۲۰ + ۱۰ + ۴ + ۱ یا  ???????  نوشته می شود.

شماره سد:   ?  نوشته می شود.

شماره سد و نه: ۱۰۰ + ۴ + ۴ + ۱  ????  که می توان با ۱۰۰ + ۳ + ۳ + ۳  ????  نیز نوشته می شود.

شماره سد و نود و شش: ۱۰۰ + ۲۰ + ۲۰ + ۲۰ + ۲۰  + ۳ + ۳ یا  ???????  نوشته می شود.

شماره سد و نود و یک: ۱۰۰ + ۲۰ + ۲۰ + ۲۰ + ۲۰ + ۱۰ + ۳ + ۳ یا  ???????  نوشته می شود.

شماره سی سد: ۱۰۰ + ۱۰۰ + ۱۰۰ یا  ???  نوشته می شود. البته ۳۰۰ به گونه ۳ + ۱۰۰ یا  ??  نیز نوشته می شود. همانگونه که می بینید اینجا شماره کوچکتر سمت راست نوشته شده اند.

شماره پانسد: ۱۰۰ + ۱۰۰ + ۱۰۰ + ۱۰۰ + ۱۰۰ یا  ?????  نوشته می شود. البته ۵۰۰ به گونه ۳ + ۲ + ۱۰۰ یا  ???  نیز نوشته می شود. همانگونه که می بینید اینجا شماره های کوچکتر سمت راست نوشته شده اند ولی بازهم شماره بزرگتر ۳ نخست نوشته شده است .

شماره چهارسد و شست و یک برابر با آنچه که برای ۵۰۰ گفته شد، به دبیره پارتی برابر با  ?????????  نوشته می شود. به گفته دیگر”چهارسد” به ریخت  ??  نوشته می شود. به گفته دیگر ۴x۱۰۰.

شماره نه سد و هفتاد و هشت: ۱۰۰ + ۱۰۰ + ۱۰۰ + ۱۰۰ + ۱۰۰ + ۱۰۰ + ۱۰۰ + ۱۰۰ + ۱۰۰ + ۲۰ + ۲۰ + ۲۰ + ۱۰ + ۴ + ۴ یا  ???????????????  نوشته می شود.

شماره هزار:  ?  نوشته می شود.

شماره هزار و هشت:  ???  نوشته می شود.

شماره هزار و سی سد و پنجاه و چهار: ۱۰۰۰ + ۱۰۰ + ۱۰۰ + ۱۰۰ + ۲۰ + ۲۰ + ۱۰ + ۱  ????????  نوشته می شود.

برگرفته از کارنامک ای اِرانشهر