سهام را به عنوان مهمترین اوراق بهاداری که در بورس معامله می‌شود، معرفی کردیم. اشاره کردیم که سه دسته عامل، یعنی عوامل کلان یا محیطی، عوامل موثر بر صنعت و عوامل درونی یک شرکت می‌توانند بر قیمت سهام یک شرکت تاثیرگذار باشد.
در ادامه قصد داريم به موضوع قيمت سهام، البته از نگاهی ديگر بپردازيـم. سوال‌های زیر را با دقت بخوانید.
چرا قيمت سهام اغلب شرکت‌ها در بورس از قيمت اسمـی آن‌ها يعنی 100 تومان بيشتر است؟
آيا قيمتی که در بورس برای سهام تعيين می‌شود، همواره با ارزش واقعی يک سهم برابر است؟ اگر اينطور است، چرا همچنان برخی سرمايه‌گذاران متقاضی خريد برخی سهام با قيمتی بالاتر هستند؟
در اين قسمت قصد داريم با ذکر انواع قيمت يک سهم به سوال‌های بالا پاسخ دهیم.
هر سهم چهار نـوع قيمت دارد:
1. قيمت اسمی: قيمت اسمـی يک سهم، قيمتی است که عرضه اوليه سهام شرکت بر اساس آن قيمت انجام می‌شود.
قيمت اسمی هر يک از سهام شرکت‌های پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران يکصد تومان (1000 ريال) است. مبلغ قيمت اسمی بر روی برگه‌های سهام درج می‌شود. در تصوير زير نمونه يک برگه نشان داده شده است.
2. قيمت دفتـری: اگر مجموع بدهی‌های شرکت را از مجموع دارايی‌های آن کم کنيم، مبلغ باقيمانده نشان‌دهنده مجموع ارزش سرمايه سهامداران شرکت يا به تعبير دقيق‌تر، مجموع حقوق صاحبان سهام شرکت خواهد بود. حال اگر مبلغ حقوق صاحبان سهام شرکت را بر تعداد سهام شرکت تقسيم کنيم، عدد حاصل بيانگر قيمت دفتری هر سهم است.
برای مثال فرض کنيد مجموع ارزش دارایی‌های شرکت الف در پايان سال اول فعاليت، 30 ميليارد تومان است. اين شرکت همچنين در مجموع 9 ميليارد تومان به بانک‌ها و ساير شرکت‌ها بدهی دارد. بنابراين مجموع حقوق صاحبان سهام اين شرکت 21 ميليـارد تومان خواهد بود (21=9-30). حال اگر شرکت مذکور در مجموع تعداد 50 ميليون سهم منتشر کرده باشد، ارزش دفتری هر سهم اين شرکت 420 تومان خواهد بود. (150=50,000,000/21,000.000,000)
شايد برای شما اين سوال بوجود آمده باشد که چطور قيمت اسمی سهام شرکت الف 100 تومان است، در حالي که قيمت دفتری سهام اين شرکت 420 تومان؟ پاسخ اين است که ميزان سودی که شرکت در پايان سال اول فعاليت خود بدست آورده نيز به عنوان حقوق سهامداران محسوب و باعث شده است تا ارزش دفتری سهم از 100 تومان به 420 تومان افزايش يابد.
دليل ذکر کلمه «دفتر» در قيمت دفتری سهم هم اين است که اعداد و ارقام مربوط به دارایی‌ها و بدهی‌های شرکت بر اساس ارقام ثبت شده در دفاتر حسابداری شرکت مدنظر قرار می‌گيرند.
اطلاعات مربوط به دفاتر مالی و میزان دارایی و بدهی شرکت‌ها در پایگاه اینترنتی www.codal.ir قابل درسترسی برای کلیه سرمایه‌گذاران می‌باشد.
3. قيمت بازار: قيمت بازار يا قيمت معاملاتی، قيمتی است که سهام بر اساس آن در بورس معامله می‌شود.
همانطور که توضيح داديم اگرچه قيمت اسمی هر سهم در بورس 100 تومان است، اما سهام اغلب شرکت‌ها در بورس بر اساس قيمت اسمی و حتی ارزش دفتری معامله نمی‌شود. آنچه که قيمت سهم در بورس را تعيين می‌کند، ميزان عرضه و تقاضا برای يک سهم است.
برای مثال ممکن است به علت عملکرد خوب يک شرکت، سرمايه‌گذاران زيادی متقاضی خريد سهام آن شرکت در بورس باشند. بنابراين قيمت آن در بورس بر اساس ميزان تقاضا افزايش خواهد يافت و حتی ممکن است اين افزايش تا چند برابر قيمت اسمی هم باشد. در نقطه مقابل عملکرد ضعيف يک شرکت ممکن است باعث بی‌رغبتی سرمايه‌گذاران به خريد يا نگهدار سهم مذکور و در نتيجه افزايش عرضه آن در بورس باشد.
طبيعتاً با افزايش عرضه، قيمت سهم کاهش يافته و اگر اين روند ادامه يابد ممکن است قيمت سهم حتی به زير قيمت اسمی، يعنی 100 تومان برسد. بنابراين قيمت بازار يک سهم، قيمتی است که در بورس برای سهم تعيين می‌شود.
4. قيمت ذاتی: منظور از قيمت ذاتی يک سهم، ارزش واقعی آن سهم است.
شايد برای شما اين سوال بوجود آيد که چه تفاوتی بين قيمت بازار و قيمت ذاتی يک سهم وجود دارد.
فرض کنيد قيمت بازار سهم شرکت الف، هم اکنون 200 تومان است، به بيان ديگر سهام شرکت الف هم اکنون با قيمت 200 تومان در بورس در حال خريد و فروش است. اما سرمايه‌گذاران زيادی همچنان متقاضی خريد اين سهم هستند. اگر از اين سرمايه‌گذاران سوال کنيد که چرا قصد داريد سهام اين شرکت را خريداری کنيد؟ پاسخ همه آن‌ها اين خواهد بود که «به نظر ما، اين سهم بيشتر از 200 تومان ارزش دارد». معنی اين جمله اين است که ارزش واقعی سهام شرکت الف، بيشتر از قيمت بازار اين سهم است.
بنابراين در يک تعريف ساده قيمت ذاتی يک سهم، بيانگر ارزشی است که سرمايه‌گذاران برای سهم قائل هستند. طبيعتاً اگر از ديد سرمايه‌گذاران، ارزش ذاتی يک سهم بالاتر از قيمت بازار آن سهم باشد، گزينه مناسبی برای خريد خواهد بود، اما اگر ارزش ذاتی يک سهم کمتر از ارزش بازار آن باشد، سهم مذکور گزينه مناسبی برای سرمايه‌گذاری به شمار نمی‌رود.
نکته: عوامل سه گانه موثر بر قيمت سهام، يعنی عوامل محيطی، عوامل مرتبط با صنعت و عوامل درونی شرکت در مجموع به سرمايه‌گذار کمک می‌کنند تا قيمت واقعی يک سهم را برآورد کرده و با مقايسه قيمت واقعی و قيمت بازار، درخصوص خريد و فروش و يا حفظ سهام آن شرکت تصميم‌گيری کند.
