در بخش‌های قبل دو نوع از اوراق بهادار یعنی اوراق مشارکت و اوراق اجاره را توضیح دادیم و گفتیم که اگر بخواهیم اوراق بهادار را براساس ميزان ريسک آنها طبقه‌بندی کنيم، اوراق اجاره و اوراق مشارکت جزو کم ريسک‌ترين انواع اوراق بهادار محسوب مي‌شوند. زيرا بازدهی معين و تضمين شده‌ای را نصيب سرمايه‌گذاران می‌کنند.
در این بخش قصد داريم در خصوص سهام، يکی ديگر از انواع اوراق بهادار توضیحاتی ارائه دهیم.
جالب است بدانيد بيشترين حجم معاملات در بورس به معاملات سهام اختصاص دارد، تا آنجا که برخی افراد حتی بورس (بازار سرمایه) را بازار سهام می‌نامند. همچنين بسياری از سرمايه‌گذاران باوجود آنکه می‌دانند سهام در مقايسه با اوراق مشارکت و اوراق اجاره، ريسک بيشتری دارد، باز هم خريد و فروش سهام را به ساير اوراق بهادار، ترجيح می‌دهند. شايد مهمترين دليل اين علاقه‌مندی، رابطه بين ريسک و بازده باشد، به اين معنا که خريداران سهام با پذيرش ريسک بيشتر، انتظار دارند بازدهی بيشتری در مقايسه با اوراق مشارکت و اوراق اجاره بدست آورند.
سهم چيست؟
سهم، بيانگر ميزان مالکيت فرد از يک دارايی است.
مثال: کارخانه‌ای با سرمايـه يک ميليارد تومان را در نظر بگيريد. اگر کل کارخانه متعلق به يک نفر باشد، تنها آن فرد مالک کارخانه به شمار می‌رود. اگر چهار نفر به نسبت مساوی مالک کارخانه باشند در آن صورت سهم هرکدام از آنها در کارخانه يک چهارم خواهد بود. حال فرض کنيد مالکيت اين کارخانه‌ی يک ميليارد تومانی بين هزار نفر بصورت مساوی تقسيم شود. در اين صورت ميزان مالکيت هر يک از اين افراد در کارخانه يا به تعبير ديگر سهم هر فرد از کارخانه يک ميليـون تومان خواهد بـود. (يک ميليارد تقسيم بر هزار)
بنابراين سهم در تعريف بسيار ساده، بيانگر ميزان مالکيت فرد از يک دارایی است.
شرکت سهامی
شرکت سهامی شرکتی است که سرمايه آن به تعداد زیادی سهم تقسيم شده است و هريک از صاحبان سهام به ميزان سهمی که دارند در شرکت مسئوليت داشته و در سود و زيان حاصل از فعاليت شرکت نيز سهيـم خواهند بود.
کارخانه‌ای را که مثال زدیم در واقع يک شرکت سهامی است که هزار نفر سهامدار آن هستند. در مقاله تاريخچه بورس توضیح دادیم که اساساً شرکت‌های سهامی، زمانی شکل گرفتند که بازرگانان به اين فکر افتادند تا با سهيم‌کردن ديگران در کسب و کار خود، علاوه بر تأمين منابع مالی موردنياز برای کسب و کار، سود و زيان احتمالی حاصل از اين کسب و کار را بين گروهی از افراد تقسيم کنند.
انواع شرکت‌های سهامی
شرکت‌های سهامی به دو دسته شرکت‌های سهامی خاص و شرکت‌های سهامی عام تقسیم‌بندی می‌شوند.
1. شرکت‌های سهامی خاص
شرکت سهامی خاص، شرکتی است که همه سرمايه آن را موسسان (بنيانگذاران) شرکت تأمين مي‌کنند و سهام آن برای عموم مردم عرضه نمی‌شود. تعداد سهامداران در شرکت سهامی خاص بايد حداقل ۳ نفر باشد. حداقل سرمايه موردنياز برای تأسيس شرکت سهامی خاص هم يک ميليون ريال معادل صد هزار تومان است.
2. شرکت سهامی عام
شرکتی است که بخشی از سرمايه موردنياز آن از طريق عرضه سهام به عموم مردم تأمين می‌شود. در شرکت‌های سهامی عام، تعداد سهامداران نبايد از ۵ نفر کمتر باشد. حداقل سرمايه موردنياز برای تأسيس شرکت سهامی عام، ۵ ميليون ريال معادل ۵۰۰ هزار تومان است.
يکی از مهمترين شروط عرضه سهام شرکت‌ها در بورس اين است که شرکت سهامی عام باشد.
نکاتی در خصوص سهام و شرکت‌های سهامی
1- ويژگی مهمی که سهام را در مقايسه با اوراق بهادار با درآمد ثابت مثل اوراق مشارکت و اوراق اجاره، برای سرمايه‌گذاران جذاب می‌کند، امکان کسب سود بيشتر در ازای پذيرش ريسک بالاتر است. زيرا اگر سرمايه‌گذار انتخاب مناسبی داشته باشد می‌تواند بازدهی بالاتری در مقايسه با اوراق مشارکت و اوراق اجاره بدست آورد.
2- ريسک، ويژگی ذاتی سهام است. بنابراين خريد و فروش سهام به افرادی که به هيچ عنوان توانايی و يا علاقه‌ای به پذيرش ريسک ندارند، توصيه نمی‌شود. اينگونه افراد بهتر است در اوراق بهادار با درآمـد ثابت مانند اوراق مشارکت و اوراق اجاره سرمايه‌گذاری کنند.
3- دارندگان سهام صرفاً در سود و زيان و منافع شرکت سهيم نخواهند بود، بلکه به ميزان سهمی که در اختيـار دارند در قبال تعهدات شرکت نيز مسئوليت دارند. بنابراين لازم است سرمايه گذار قبل از خريد سهام يک شرکت، بطور کامل وضعيت آن را بررسی نمايد.
