خیلی از چیزها،بیهوده شکل قانون و قاعده به خود گرفته اند.چرا؟برای اینکه خیلی از ما یاد نگرفتیم که نباید هر چیزی را همین جوری و بدون دلیل قبول کنیم.یاد نگرفتیم در خصوص هر چیزی کمی فکر کنیم و بعد قبول کنیم.یک زمانی مسئولیت داشتم برگه هایی که جنبه حقوقی داشت و به عنوان تضمین از کارکنان اداره گرفته می شد را به آنها بدهم تا امضاء کنند.شاید باور نکنید از هر ده نفر،فقط دو سه نفر پرسیدند که این برگه برای چیست و چرا باید آن را امضاء بزنند.از هر ده نفر،فقط یک نفر متن داخل برگه را با دقت خواند و بعد برگه را امضاء زد.چرا؟
به عنوان مثال:تا حالا پرسیده اید چرا دوچرخه ها آینه بغل ندارند؟مگر رانندگی با دوچرخه از رانندگی با موتور کم اهمیت تر و کم خطرتر است؟تا حالا پرسیده اید چرا باید کیسه های سیمان و گچ پنجاه کیلویی باشند؟اصلاً چه کسی گفته است باید پنجاه کیلویی باشند؟آیا اگر این کیسه ها بیست کیلویی بود،آن کارگری که باید آنها را جابجا کند،کمتر خسته نمی شد؟آیا اگر کیسه های گچ و سیمان بیست کیلویی بود،اسراف آنها در مصارف محدود خانگی کمتر نمی شد؟تا حالا پرسیده اید چرا اگر شما صد میلیون در بانک بگذارید،بانک آن را به راحتی از شما می گیرد و به ازای آن،به جز یک دفترچه یا یک کارت که هیچ ارزش ریالی خاصی ندارد،چیزی به شما نمی دهد ولی اگر قرار باشد ده میلیون به شما وام بدهد،یک تا دو برابر از شما چک یا سفته به عنوان تضمین می گیرد با آن همه ضامن و امضاء و مخمصه؟تا حالا پرسیده اید چرا معلّم ها برای بهبود وضع حقوقشان جلوی مجلس تحصن می کنند؟یعنی حقوق و درآمد مشاغل دیگر به قدر کافی پاسخگو است؟تا حالا پرسیده اید مغازه دارها فضای جلوی مغازه شان را بر چه اساسی-با چیدن اجناس و یا گذاشتن مانع-به تملک خود در می آورند؟تا حالا پرسیده اید چرا در ایران هر کس ساختمانی می سازد از هر نوع مصالحی و نمایی که بخواهد می تواند استفاده کند و اصلاً هارمونی و انضباظ شهری اهمیتی ندارد؟تا حالا پرسیده اید چرا هر کس که درس نمی خواند می رود مکانیک، بنّا،گچ کار،سنگ کار،سیمان کار و امثالهم می شود؟مگر این شغل ها کم اهمیت دارند که برای اشتغال در آن نیازی به هیچگونه سواد و تحصیلی نیست؟و خیلی از سوال های دیگر که اینجا جای آن نیست؟
تا زمانی که با آنچه وجود دارد کنار بیاییم و سوالی نپرسیم،کلیشه ها و قاعده ها و قانون های بیهوده و بی مصرف، وجود خواهند داشت.تا سوالی پرسیده نشود،پاسخگو و پاسخی نیز یافت نخواهد شد.
خیلی از ابداعات و اختراعات و کارهای خلّاقانه نطفه شان تنها با یک سوال منعقد شده است.یاد بگیریم و یاد بدهیم که بیشتر بپرسیم و بیشتر به دنبال پاسخگو و پاسخ باشیم.
دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن می نویسد:
اکنون باید ببینیم با این سیل مدرک به دست،چه می‌خواهیم بکنیم؟آنچه نگران‌کننده است،دو چیز است:یکی اینکه جوانان ما کمتر سؤال دارند و کنجکاو هستند.دوم اینکه در دوران مدرسه عادت به فکر کردن در آنها رسوخ داده نشده است.بیشتر اوقات به دنبال کلیشه‌ها هستند.چه در مدرسه و چه در دانشگاه.
آنچه برای ایجاد شادابی جامعه لازم است،اندیشه آزاد است.اندیشه آزاد از طریق مطالعه و بحث و گفت‌وگو و برخورد عقاید ایجاد می‌شود.اما تیراژ کتاب که معیار مهمی است،حرف دیگری می‌زند.آموزش در ایران،تعبدی بوده است و آموزش تحلیلی که متکی بر سؤال باشد،بسیار ضعیف بوده و این درآینده نگرانی‌های بیشتری به وجود می‌آورد.(متن کامل نوشته ایشان را می توانید از اینجا بخوانید)
سه مطلب قبلیم:
این غزل زیبای مولوی را بخوانید و با صدای مرحوم شاملو گوش دهید:
نگفتمت مرو آن جا که آشنات منم/در این سراب فنا چشمه حیات منم
وگر به خشم روی صد هزار سال ز من/به عاقبت به من آیی که منتهات منم
نگفتمت که به نقش جهان مشو راضی/که نقش بند سراپرده رضات منم
نگفتمت که منم بحر و تو یکی ماهی/مرو به خشک که دریای با صفات منم
نگفتمت که چو مرغان به سوی دام مرو/بیا که قدرت پرواز و پرّ و پات منم
نگفتمت که تو را ره زنند و سرد کنند/که آتش و تبش و گرمی هوات منم
نگفتمت که صفت‌های زشت در تو نهند/که گم کنی که سر چشمه صفات منم
نگفتمت که مگو کار بنده از چه جهت/نظام گیرد خلاق بی‌جهات منم
اگر چراغ دلی دان که راه خانه کجاست/وگر خداصفتی دان که کدخدات منم
