تروما چیست؟ از زخم روانی کودکی تا راه‌های درمان

لا‌به‌لای هق‌هق گریه‌هاش این‌طور ماجرا رو تعریف کرد:

《سه‌چهار سالم بود که فامیل نزدیک خانواده توی راه‌پله‌های خونه وقت‌هایی که من و دخترخاله‌ام تنها بودیم، به هر دومون دست درازی می‌کرد و...

هر کاری می‌کردم که دوستم رو آروم کنم فایده‌ای نداشت و مدام اشاره می‌کرد که با این سن و سالی که دارم هنوز یادم نرفته و نمی‌تونم با همسرم رابطه‌ی زناشویی خوبی داشته باشم.

متأسفانه دوست عزیزِ من دچار تروما شده.

تروما چیست؟

اکثرمون با تروما آشنا هستیم و طی سال‌های اخیر درموردش زیاد شنیدیم، اما بهتره با مفهوم تروما هم آشنا بشیم:

تروما زخمیه که طی یک اتفاق در روان و بدن انسان جا می‌مونه.

این زخم روانی یه تجربه‌ی بسیار شدید یا پریشان‌کننده‌اس (مثل تجربه‌ی دوستم) که سیستم عصبی و روانی فرد رو از حالت طبیعی خودش خارج می‌کنه و پیامدهای زیادی به همراه داره.

این زخم ممکنه از دوران کودکی شروع بشه و تأثیرش تا بزرگسالی همراه فرد باشه.

متأسفانه مشکلی که دوستِ من به‌خاطر ترومای جنسی دوران کودکی‌ش داشته، الان با مشکلات زناشویی مواجه شده و مدام صحنه‌هایی که در دوران کودکیش اتفاق افتاده رو مرور می‌کنه، مثل این‌که روی زخم رو دوباره نمک بپاشن.

تروما چگونه ایجاد می‌شود؟

این‌که چطور و چگونه تروما به وجود میاد، بحث گسترده‌ایه؛ اینجا من می‌خوام خلاصه‌ش رو بگم، اما در آخر این وبلاگ لینک مقاله‌هایی که مفصل در موردش صحبت کردن رو می‌ذارم.

تروما از ترکیب یک اتفاق شدید و پاسخ سیستم عصبی و روانی فرد به وجود میاد که عواملی مثل تهدید واقعی، کنترل نداشتن، اختیاری نبودن رویداد، مدت طولانی و تکرار اتفاق می‌تونه احتمال شکل‌گیری این بیماری رو بیشتر کنه.

چه عواملی باعث ایجاد تروما می‌شود؟

تجربه‌ی دوستم در دورانی کودکی یکی از اتفاقاتیه که باعث ایجاد تروما میشه و در جامعه کم نیست؛ همه‌ در اطرافمون همچین تجربه‌هایی رو شنیدیم و یا دیدیم.

چند تا از مهم‌ترین عوامل ایجاد تروما این‌ها هستن:

● حادثه‌ای غیرمنتظره و ناگهانی

● تهدید زندگی یا امنیت فرد

● خشونت و آزار جسمی یا جنسی

● تجربه‌هایی در کودکی که آسیب‌زا هستن

● بلایای طبیعی یا بحران‌های بزرگ

● شاهد اتفاقی وحشتناک بودن

● از دست دادن ناگهانی عزیزان

● تجربه‌های دردناکی که پشت سر هم تکرار بشن

● تنهایی بعد از حادثه

● وجود مشکل روانی یا ضربهٔ قبلی

تأثیر تروما بر زندگی

بالا‌تر براتون از مشکلی که برای دوستم به وجود اومده گفتم. خیلی از ماها هم تروماهای مختلفی داریم که هر کدوم توی زندگی ما تأثیر داشتن و تغییرات روانی و جسمی ایجاد کردن.

در ادامه لیستی که از مطالعه‌ی چندین مقاله‌ی معتبر جمع‌بندی کردم رو ارائه می‌کنم:

۱_ اضطراب دائم و احساس ناامنی

۲_ افسردگی و کاهش لذت از زندگی

۳_ کنترل دشوار احساسات

۴_ فلش‌بک و یادآوری ناخواسته‌ی تجربه‌ی دردناک

۵_ مشکل در اعتماد و صمیمیت در روابط

۶_ اختلال خواب (بی‌خوابی، کابوس)

۷_ کاهش تمرکز و اختلال در حافظه

۸_ علائم جسمی بدون علت پزشکی مشخص

۹_ رفتارهای اجتنابی یا انزوا

۱۰_ کاهش عزت‌نفس و خودپنداری منفی

راه‌های درمان تروما و بهبود سلامت روان

یادتون باشه که هر دردی درمانی داره.

دوستِ عزیز من بعد از این‌که تلفنی از زخمی که سال‌ها روی وجودش نقش بسته بود گفت، پیش پزشک متخصص رفت و داره دوره‌ی درمانش رو می‌گذرونه؛ هر چند سخته، اما شدنیه.

یک سری تکنیک هم برای درمان و یا کمک به درمانِ زخم روانی هست که در این‌جا من به چند موردش اشاره می‌کنم:

_ اولین راه درمان، مراجعه به پزشک یا درمانگر متخصص هست.

_ یکی از بهترین راه‌های درمان، درمان شناختی_رفتاری متمرکز بر تروما (TF‑CBT) هست. این روش کمک می‌کنه فرد طرز فکرهای منفی رو تغییر بده و با خاطرات آسیب‌زا کنار بیاد.

_ حساسیت‌زدایی و زپردازش مجدد با حرکات چشم (EMDR) هم از مؤثرترین روش‌های درمانی تروما هست. توی این روش درمانی، با تحریک دوطرفه‌ی مغز به بازپردازش خاطره‌های آزاردهنده کمک می‌کنه.

اگه براتون سوال شده که بازپردازش یعنی چی این قسمت برای شماست:

《بازپردازش یعنی ذهن دوباره خاطره‌ای رو مرور کنه، اما این بار با آگاهی، کنترل و کمک درمانگر، نه مثل قبل که اون خاطره دردناک بود.》

_ گل سر سبد درمان اکثر بیماری‌های روانی، مدیتیشن و ذهن‌آگاهی (Mindfulness) هست که به کمک تروما هم اومده. تمرکز روی لحظه‌ی حال و تنفس به فرد کمک می‌کنه تا اضطراب و آشفتگی عصبی‌ش کم بشه.

_ گروه درمانی و حمایت اجتماعی هم یکی دیگه از راه‌های درمان تروما به حساب میاد. این‌که فرد در جمع همدل و امن باشه، شنیده بشه و تجربه‌های دیگران رو بشنوه، از حس تنهایی و بی‌پناهیش کم میشه.

حرف آخر

تقریباً هیچ کودکی از تجاوز جنسی بدون تروما عبور نمی‌کنه.

اگه در بزرگسالی مشکل دیده می‌شه، مشکلِ واکنش سالم یک مغز آسیب‌دیده است، نه ضعف فرد.

دوست عزیز من که الان دچار تروما و پیامدهاش شده، در واقع این موضوع نشونه‌ی ضعفش نیست و برای همه‌ی کسانی که دچار تروما هستن صدق می‌کنه.

پس اگه با مشکلات ناشی از زخم روان دست و پنجه نرم می‌کنین، یادتون باشه شما مقصر نیستین و نباید خودتون رو سرزنش کنین.

اگه گفتنش براتون راحته، بهمون بگین ترومای زندگی شما چیه؟

لینک مقالات مطالعه‌شده در این مقاله

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26206108/

https://jaryan.clinic/psychological-trauma/?utm_source=

https://www.beytoote.com/baby/psychology-baby/childhood-trauma.html?m=1&utm_source

https://www.healthdirect.gov.au/psychological-trauma?utm_source

https://arxiv.org/abs/2010.06078

https://clinicalevents.org/healing-with-science-evidence-based-treatments-for-ptsd-complex-trauma/