مقدمه
در سالهای اخیر مدیران ارشد بسیاری از صنایع و کسب و کارها روی به استفاده از مشاوران تخصصی آورده‌اند. این بدان معنا نیست تا قبل از این سالها، از مشاوره منابع انسانی استفاده نمیشد. بعد از ورود مشاوره به نسل سوم (صنعت مشاوره)، نیاز به استفاده از مشاوران تخصصی در صنعت بیش از پیش درک شد و طی این سالها در ایران، فرهنگ استفاده از مشاوران تغییرات اساسی داشته و از حالت سنتی که قبل از نسل سوم مشاوره حاکم بود به حالت تخصصی تبدیل شده است. متاسفانه هنوز هم در بسیاری از سازمان‌های ایرانی، به دلیل فرهنگ سازمانی و نگاه بدبینانه‌ای که به مشاوران وجود دارد، این پرسش مطرح می‌شود که با وجود مدیران اجرایی و عملیاتی در سازمان، چرا باید مشاور تخصصی بکارگیری شود؟ ما در این مقاله سعی داریم به این پرسش پاسخ داده و تفاوت میان مشاوره منابع انسانی و مدیر را بازگو نماییم.
مشاور کیست و مشاوره منابع انسانی چیست؟
در بسیاری از موارد ما در شرایطی قرار می‌گیریم که به دلیل محدودیت‌هایی که در دانش و تجربیاتمان داریم، نیاز به همفکری و راهنمایی پیدا می‌کنیم. مواردی از قبیل انتخاب رشته در کنکور، انتخاب شغل، ازدواج، مهاجرت و حتی جزییترین موضوعات زندگی شخصی. در این شرایط ما به دنبال افرادی هستیم که تجربه‌ی خوبی در این موارد داشته باشند و یا از نظر آکادمیک، به دانش مرتبط با موضوع مسلط باشند.
مشاوره منابع انسانی یک فرآیند رشدی است که از طریق آن به اشخاص کمک می‌شود، اهداف خود را مشخص کنند، تصمیم‌گیری مناسب داشته باشند و مسائل فردی، اجتماعی و ... خود را حل کنند. به طور کلی مشاوره منابع انسانی به معنی همکاری کردن، اخذ رأی و نظر تخصصی دیگران برای انجام کاری، حل مسئله‌ای، پیشگیری از وقوع حالتی خارج از کنترل و همچنین کنترل شرایط جاری است. با این توضیحات می‌توان مشاور را به شرح زیر تعریف کرد:
مشاور منابع انسانی فرد متخصص و مجربی است که به طور کامل و دقیق به دل مشغولی‌ها و درگیری‌های ذهنی شما گوش داده و به شما کمک میکند تا فهم و درک بهتری از آنها داشته باشید و بتوانید با راحتی و کارآمدی بیشتری با موضوع مواجه شده و برای برطرف نمودن آنها تصمیمات درستی بگیرید.
مشاور چه نقش‌هایی دارد؟
بعد از تعریف مشاوره مدیریت در سازمان‌ها، بهتر است نگاهی هم به نقش‌های مشاوران مدیریت داشته باشیم:
بعد از تعریف مشاور مدیریت در سازمان‌ها، بهتر است نگاهی هم به نقش‌های مشاوران مدیریت داشته باشیم:
متخصص: در این حالت، کارفرما معتقد است که در یک زمینه‌ی تخصصی، دانش کافی نداشته و ترجیح می‌دهد به سراغ مشاور برود.
پزشک: در این وضعیت، کارفرما معتقد است که مشکل یا مشکلاتی وجود دارد. عوارض این مشکلات را هم می‌داند. اما در پی این است که ریشه‌ی مشکل و روش حل مشکل را از مشاور منابع انسانی بپرسد.
تسهیل‌گر: در این حالت، کارفرما معتقد است که خودش از دانش و اطلاعات کافی برای حل مساله برخوردار است. اما نیاز دارد که کسی از بیرون به فرایند حل مساله کمک کرده و مسیر کار را تسهیل کند. در این وضعیت مشاور، به عنوان فردی بیرونی که سوگیری‌های داخلی را ندارد، مدیریت موضوع را بر عهده می‌گیرد و مسیر جستجوی پاسخ را هموار میکند.
بازوی اجرایی: در این حالت، مشاور بر خلاف اسم خود، قرار نیست مشورت بدهد، بلکه قرار است به بازوی اجرایی تبدیل شود. به عنوان مثال، مشاورانی که تهیه‌ی طرح‌های توجیهی یا طرح‌های تجاری را بر عهده میگیرند، در واقع مشغول کاری هستند که خود کارفرما باید آن را انجام دهد.
تأمین‌کننده‌ی مشروعیت/ ابزار سیاسی: گاهی اوقات مدیران در مواجهه با سایر ذینفعان دچار مشکل و تعارض می‌شوند. مثلا می‌خواهند تعدادی از کارکنان خود را اخراج کنند، اما به دلیل ملاحظات متعدد از عهده‌ی این کار برنمی‌آیند یا هزینه‌ی آن را بالا می‌دانند، یا پیمانکار یک کارفرمای بزرگ هستند و می‌خواهند دیدگاه خود را به کارفرما تحمیل کنند، اما این کار برایشان دشوار است. گاهی اوقات مشاور استخدام می‌شود تا نقش توجیه‌کننده را بر عهده بگیرد. مدیر در نهایت بگوید اخراج‌ها با نظر مشاور انجام شده و خودش دخالتی نداشته، یا اینکه پیمانکار از اعتبار و برند مشاور استفاده کند و بگوید که نظرش مورد تأیید کارشناسان نیز هست.
کاهش دهنده‌ی ریسک تصمیم‌گیری: گاهی هم مدیران احساس می‌کنند بعضی تصمیم‌ها پرریسک هستند و اگر نتیجه‌ی آنها مطلوب نباشد، باید به همکاران، کارکنان، سهامداران و هیات مدیره و سایر ذینفعان پاسخ دهند. بنابراین ممکن است مدیر تصمیم بگیرد از یک فرد یا گروه مشاوره مدیریت استفاده کرده و نظر خود را از طریق آنها اعمال کند. در این حالت اگر نتایج مطلوب نبود، می‌تواند تقصیر‌ها را گردن مشاور بیندازد!
مدیر کیست ؟
مدیریت عبارتست از: استفاده بهینه از منابع سازمانی در جهت رسیدن به اهداف تعیین شده با استفاده از دانش و مهارتهای برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری، سازماندهی، نوآوری، هماهنگی، ارتباطات، رهبری، انگیزش و کنترل. حالا تعریف مدیر را راحت‌تر درک خواهیم کرد. مدیر کسی است که مسئولیت اداره یک جریان، پروژه، فعالیت‌های یک گروه یا یک سازمان را برعهده دارد و فرآیندها و گروهی از کارکنان را مدیریت می‌نماید.
مشاوره مدیریت چیست و مشاور مدیریت به چه کسی گفته می‌شود ؟
مشاوره‌ی مدیریت خدمتی است از جنس راهنمایی که به سازمان‌ها کمک میکند تا مسائل مدیریتی و فرصت‌ها، تهدیدها، نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی و تحلیل کنند. مشاور مدیریت کسی است که با توجه به شرایط سازمان، راه‌حل‌هایی را توصیه و یا فعالیت‌هایی را پیشنهاد میکند و پس از تایید کارفرما، در پیاده‌سازی و اجرایی کردن آنها نیز همراهی خواهد کرد. در واقع مشاور مدیریت، فردی است که منابع و تجربه‌هایی را برای سازمان به همراه می‌آورد که مدیریت سازمان، آنها را در اختیار ندارد. به طور خلاصه می‌توان گفت که مشاوره مدیریت شامل این موارد است:
ارائه روش‌های کاربردی در کسب و کار
کمک به سازمان‌ها برای تحلیل و توسعه سودمندی استراتژی‌های کسب و کار
ارائه خدمات مشاوره‌ای و سرمایه‌گذاری به رهبران سازمان در حوزه‌ی کسب و کار
از دیدگاه لاری گرینر مشاوره مدیریت یعنی: خدمت ارائه شده توسط افراد مجرب و تعلیم دیده که به شیوه‌ای عینی و مستقل، با سازمان متقاضی برای تشخیص، تجزیه و تحلیل و ارائه راه‌حل‌هایی برای این مسائل همکاری نموده و در صورت نیاز مدیریت سازمان در پیاده‌سازی راه‌حل‌ها کمک می‌نمایند.
به بیان براد هلفند (یکی از سرشناسترین مشاوران مدیریت)، مشاور مدیریت بودن به معنای این است که شما یک چاقوی همه‌کاره‌ی سوییسی از راه حل‌ها، برای کار با مشتری داشته باشید.
نتیجه‌گیری
مدیر و مشاوره منابع انسانی، هرکدام نقش‌های متفاوت از یکدیگر دارند و تاثیرات متفاوتی هم در سازمان به جای می‌گذارند. مشاور منابع انسانی، بر اساس جایگاهی که در سازمان دارد، می‌تواند بر فرد، گروه یا کل سازمان تاثیرگذار باشد، ولی قدرت مستقیم برای ایجاد تغییر یا اجرای برنامه‌های بهبود را ندارد. در صورتی که مدیر، فردی است که مسئولیت مستقیم برای اجرای امور و تصمیم‌ها را دارد. نکتهی بسیار مهم دیگر در تفاوت مشاوره منابع انسانی و مدیر در این است که با توجه به اینکه مشاوره منابع انسانی جایگاه سازمانی ندارد، تصویر روشنی از مشکل ارائه می‌دهد، و ایده‌های جدید و پیشنهادهای بدون جهت‌گیری دارد. به عبارت دیگر، دیدگاه مستقل مشاور، به سازمان کمک میکند تا بدون نگرانی از جهت‌گیری‌های احتمالی ذینفعان سازمان، به دنبال طرح مسأله و یافتن راه حل آن باشد.
