بیشتر افراد در مواقعی جنبه هایی از احساس وسواس را تجربه کرده اند که باعث بروز عکس العمل ها و رفتارهای خاصی شده است. در حالی که این رفتارها صرفا یک واکنش طبیعی به مسائل بوده و به عادتهای اجباری مداوم تبدیل نشده اند. به عنوان مثال زمانی که در معرض محیط یا اجسام آلوده قرار می گیریم، شستن دست ها رفتاری عادی است. اگر افکار یا رفتارهای خاصی به صورت افراطی و مکرر اتفاق بیفتند؛ به طوری که در فعالیت های روزمره مشکل ایجاد نمایند، باید به اختلال وسواس شک نمود. افراد مبتلا به این نوع بیماری های روانی آن قدر برای انجام کارها یا نشخوارهای فکری زمان صرف می کنند که از مسائل مهم زندگی غافل می شوند.
وسواس فکری و عملی (OCD) نوعی اختلال روانی است. فرد مبتلا، افکار و احساسات خاصی را به صورت غیر قابل کنترل و مکرر تجربه می کند و این افکار منجر به بروز الگوهای رفتاری اجباری می شوند.
این بیماری روانی که با اجبار و وسواس مشخص می شود؛ موجب پریشانی فرد شده و عملکرد روزانه و تعاملات اجتماعی وی را مختل می کند. رفتارهای ناشی از اختلال به جهت اجتناب از اضطراب و یا خنثی کردن افکار انجام می شوند. به عنوان مثال شستشوی مکرر دست ها، چک کردن یک موضوع خاص، تکرار یک فعالیت ذهنی، وسواس بیش از اندازه روی تقارن و نظم اشیا و… نمونه هایی از این رفتارها می باشند.
البته توجه داشته باشید که ما یک اختلال وسواس فکری - عملی داریم که یک اختلال شخصیت است و نام اختصاری آن OCPD است و مخفف Obsessive-compulsive personality disorder است.
اختلال وسواس فکری و عملی شامل افکار وسواس گونه، رفتارهای غیر ارادی و یا تلفیقی از هر دو مورد می شود.
برای تشخیص وسواس، ضمن مراجعه به روانپزشک یا روانشناس؛ این علائم باید ناخواسته و خارج از کنترل فرد بوده، حداقل به مدت یک ساعت در روز فرد را درگیر کرده و عملکردهای او را تحت تاثیر قرار دهد.
اگر بیماران مبتلا به وسواس فکری و عملی تحت درمان های مناسب قرار گیرند، می توانند به میزان چشمگیری این اختلال را مدیریت کنند. یک متخصص روانپزشک می تواند بر حسب وضعیت بیمار چندین استراتژی درمانی یا ترکیبی از درمان های مختلف را در پیش گیرد، مانند:
رویکرد مشخص و دقیقی برای پیشگیری از اختلال OCD وجود ندارد، با این حال راه های مختلفی نظیر صحبت با متخصص بهداشت روان بسیار مفید و کمک کننده خواهد بود. برای مدیریت علائم می توان از تمرین های خودمراقبتی بهره گرفت. استرس می تواند نشانه های بیماری را تحریک کند بنابراین؛ تا جای ممکن باید با تکیه بر روش های موثر و سالم از استرس اجتناب گردد. همچنین اختلالات خواب با علائم شدید این بیماری در ارتباط است. برخی از روش های موثر مانند موارد زیر می تواند در پیشگیری از بیماری تاثیر مثبتی ایفا کنند:
OCD مجموعه ای از افکار ناخواسته، ترس و اضطراب است که فرد را مجبور به رفتارهای تکرار شونده می کند. این اختلال می تواند سطح عملکرد فرد را تضعیف کرده و با فعالیت های روزانه او تداخل داشته باشد چرا که؛ شخص مبتلا در ساعات مختلف شبانه روز درگیر این وسواس ها می شود.
علایم وسواس فکری-عملی در صورت عدم توجه ممکن است به مرور زمان شدیدتر شوند. این نشانه ها خود به خود از بین نمی روند و لازم است فرد مبتلا به پزشک متخصص مراجعه نماید.
بایستی با افراد مبتلا به این نوع اختلال با آرامش و طمانینه برخورد شده و آن ها را برای شروع روند درمان تشویق نمود. هر اندازه برای درمان سریع تر اقدام شود، احتمال موفقیت بیشتر خواهد بود.
علاوه بر مراجعه به روانپزشک، کسب مهارت و دانش در خصوص اختلال وسواس و راه های مقابله با آن، می تواند نقش پررنگی در بهبود کیفیت زندگی بیماران ایفا کند. تمرینات خود مراقبتی و اصلاح سبک زندگی نیز به عنوان راهکارهای پیشگیری توصیه می شوند.
علت های بروز اختلال وسواس فکری-عملی چیست؟
فاکتورهای مختلفی همچون عوامل بیولوژیکی، سابقه خانوادگی، ژنتیک، استرس، تغییرات در وضعیت زندگی، آسیب های عاطفی، بیماری های خاص، بیش فعالی در نواحی مغز، مشکلات محل کار و…در بروز این بیماری نقش دارند.
آیا برای درمان وسواس فکری-عملی حتما باید به پزشک متخصص مراجعه شود؟
بله. روانپزشکان متخصص می توانند با در نظر گرفتن شرایط بیمار و شدت علائم، رویکردهای درمانی مناسبی در پیش بگیرند تا مدیریت و کنترل بیماری به میزان چشمگیری بهبود یابد. پزشک متخصص در صورت لزوم از دارو درمانی، روان درمانی، تحریک مغزی و سایر متدها یا ترکیب چند روش درمانی استفاده می کند.
درمان وسواس فکری و عملی چقدر زمان لازم دارد؟
درمان این بیماری یک فرآیند گام به گام است که مستلزم صبر و استمرار فردی است. شدت اختلال و همکاری بیمار با درمانگر در پیشرفت درمان تاثیر بسزایی داشته و موجب کاهش طول درمان می شود.
