اختلالات شناختی و کاهش عملکرد ذهنی
در دوران سالمندی، توانایی‌های شناختی مانند حافظه، توجه و زبان ممکن است کاهش یابند. این کاهش می‌تواند طبیعی یا غیرطبیعی باشد:
الف) اختلال خفیف شناختی
در این وضعیت، سالمند دچار کاهش قابل‌توجهی در عملکرد ذهنی می‌شود، اما هنوز توانایی انجام فعالیت‌های روزمره خود را دارد.
• علائم شامل فراموشی گاه‌به‌گاه، مشکل در یافتن کلمات یا سردرگمی جزئی است.این اختلال ممکن است به زوال عقل پیشرفت کند یا پایدار بماند
ب) اختلال شدید شناختی (زوال عقل)
زوال عقل به کاهش شدید عملکرد شناختی گفته می‌شود که زندگی روزمره را مختل می‌کند.
انواع زوال عقل
بیماری آلزایمر: شایع‌ترین نوع زوال عقل که با تخریب تدریجی سلول‌های مغزی همراه است. علائم اولیه شامل مشکلات حافظه و جهت‌یابی است.
زوال عقل عروقی: ناشی از آسیب به عروق مغزی، معمولاً پس از سکته یا مشکلات گردش خون
o زوال عقل ناشی از سایر بیماری‌ها: مثل پارکینسون، هانتینگتون یا HIV.
2. افسردگی در سالمندان
• افسردگی در سالمندان شایع است اما اغلب تشخیص داده نمی‌شود، زیرا ممکن است علائم آن به تغییرات طبیعی سن نسبت داده شود.
علائم:کاهش علاقه به فعالیت‌احساس بی‌ارزشی یا گناه خستگی مفرطمشکلات خواب (بی‌خوابی یا خواب بیش‌ازحد
کاهش وزن و اشتهاافسردگی سالمندان گاهی با مشکلات جسمانی مانند دردهای مزمن یا بیماری‌های دیگر مرتبط است.
3. اضطراب در سالمندان
• اضطراب در سالمندان می‌تواند به دلیل نگرانی از سلامتی، مالی یا مرگ رخ دهد.
برخی از رایج‌ترین انواع اضطراب در سالمندی:
اختلال اضطراب عمومی: نگرانی بیش‌ازحد درباره موضوعات مختلف.
o اختلال پانیک (حملات هراس): حملات ناگهانی ترس شدید همراه با علائم جسمانی مثل تپش قلب و تنگی نفس.
o فوبیا: ترس‌های خاص مانند ترس از سقوط یا مکان‌های شلوغ.درمان شامل مشاوره، دارودرمانی یا تمرین‌های آرام‌سازی است.
4. اختلالات خواب
• مشکلات خواب در سالمندی به دلایل مختلفی رخ می‌دهد:تغییرات در ریتم شبانه‌روزی بدن.درد یا بیماری‌های مزمن عوارض داروها.اختلالاتی مانند بی‌خوابی، آپنه خواب (وقفه تنفسی) یا حرکات پا در خواب.
• این مشکلات خواب می‌توانند به خستگی، کاهش تمرکز و حتی افسردگی منجر شوند.
5. مشکلات روانی ناشی از بیماری‌های جسمی
• بسیاری از بیماری‌های جسمی در سالمندان تأثیر مستقیم بر سلامت روان دارند:
o سکته مغزی: می‌تواند به افسردگی یا تغییرات شخصیت منجر شود.
o پارکینسون: معمولاً با اضطراب و افسردگی همراه است.
o بیماری‌های قلبی و عروقی: ممکن است ترس از مرگ یا اضطراب ایجاد کند.
o دیابت: نوسانات قند خون می‌تواند خلق‌وخو را تحت تأثیر قرار دهد.
6. سوگ و از دست دادن
• سالمندان اغلب با از دست دادن عزیزان، دوستان یا توانایی‌های جسمانی خود مواجه می‌شوند. این مسئله می‌تواند به سوگ پیچیده یا افسردگی تبدیل شود.علائم سوگ پیچیده:احساس ناتوانی در ادامه زندگی.تمرکز بیش‌ازحد بر فرد از دست‌رفته انزوای اجتماعی.
7. سوءاستفاده و غفلت
• سالمندان ممکن است قربانی سوءاستفاده جسمی، روانی، یا مالی شوند. همچنین غفلت از نیازهای آنها (مثلاً بهداشت، تغذیه یا مراقبت) می‌تواند اثرات روانی عمیقی داشته باشد.
• علائم هشداردهنده:کاهش وزن ناگهانی.زخم یا کبودی غیرقابل توضیح.اضطراب یا افسردگی غیرعادی.
8. مصرف داروها
سالمندان معمولاً داروهای متعددی مصرف می‌کنند که تداخل یا عوارض جانبی آنها ممکن است علائم روانی ایجاد کند.
داروهای خواب‌آور: ممکن است باعث گیجی یا فراموشی شوند.داروهای ضدفشارخون: می‌توانند به افسردگی منجر شوند.داروهای ضددرد: گاهی علائمی شبیه به زوال عقل ایجاد می‌کنند.
9. توجه به درمان سالمندان
درمان سالمندان باید به‌صورت جامع انجام شود و شامل موارد زیر باشد:
روان‌درمانی: کمک به سالمند در مدیریت استرس، سوگ یا افسردگی.
دارودرمانی: برای درمان اختلالات اضطرابی، افسردگی یا مشکلات خواب.
حمایت اجتماعی: ایجاد محیطی گرم و حمایتگر در خانه و جامعه.
توانبخشی شناختی: تمرین‌هایی برای بهبود عملکرد حافظه و تفکر
