افسردگی فصلی، که به اختصار SAD (اختلال عاطفی فصلی) نیز نامیده می‌شود، نوعی افسردگی است که با تغییرات فصول ارتباط دارد. این اختلال معمولاً در فصل‌های پاییز و زمستان آغاز می‌شود و با شروع بهار و تابستان بهبود می‌یابد. در برخی موارد نادر، ممکن است فرد در فصل بهار یا تابستان دچار افسردگی شود که در پاییز یا زمستان برطرف می‌شود. این اختلال که به عنوان یک زیرشاخه از اختلال افسردگی عمده شناخته می‌شود، شامل علائم کلاسیکی مانند کاهش انرژی، خلق پایین، و تمایل به انزوا است. در این مقاله، به بررسی دلایل، علائم و درمان‌های مؤثر برای این اختلال پرداخته‌ایم که برگرفته از کارگاه افسردگی مهدی صارمی نژاد روانشناس بالینی میباشد.
افسردگی فصلی به‌طور عمده به عوامل زیستی و محیطی مرتبط است:
1. کاهش نور خورشید: کاهش میزان نور در ماه‌های زمستانی منجر به کاهش تولید سروتونین (یک انتقال‌دهنده عصبی مؤثر بر خلق) در مغز می‌شود. این کاهش می‌تواند خلق‌وخو را تحت تأثیر قرار دهد و به ایجاد علائم افسردگی منجر شود.
2. اختلال در ریتم شبانه‌روزی: نور خورشید به تنظیم ساعت بیولوژیک بدن کمک می‌کند. در زمستان، کاهش نور ممکن است باعث اختلال در این ریتم و بروز احساس خستگی و بی‌حوصلگی شود.
3. افزایش تولید ملاتونین: تاریکی بیشتر در زمستان موجب تولید بیشتر هورمون ملاتونین در بدن می‌شود که احساس خواب‌آلودگی را افزایش داده و بر سطح انرژی تأثیر می‌گذارد.
4.نقص ویتامین D: کمبود ویتامین D نیز ممکن است در بروز این اختلال مؤثر باشد.
افراد مبتلا به SAD علائمی را تجربه می‌کنند که با علائم افسردگی عمومی مشابه‌اند اما در زمستان تشدید می‌شوند:
احساس غمگینی و ناامیدی
کاهش انرژی و بی‌حالی
افزایش نیاز به خواب (خواب زیاد)
تغییرات اشتها، به ویژه تمایل به مصرف غذاهای پرکربوهیدرات
کاهش تمرکز
کناره‌گیری اجتماعی و احساس انزوا
کاهش علاقه به فعالیت‌های روزمره
عدم تمرکز و حواس‌پرتی
1. نوردرمانی (Light Therapy): استفاده از جعبه‌های نور مخصوص که شبیه به نور خورشید عمل می‌کنند، یکی از درمان‌های استاندارد برای افسردگی فصلی است. این روش با تأثیر بر تولید ملاتونین و سروتونین به کاهش علائم کمک می‌کند.
2. درمان شناختی-رفتاری (CBT): CBT به افراد کمک می‌کند تا الگوهای فکری منفی را شناسایی و جایگزین کنند. این روش درمانی می‌تواند به کاهش علائم افسردگی کمک کند.
3. دارودرمانی: در موارد شدید، پزشکان ممکن است داروهای ضدافسردگی مانند مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs) را تجویز کنند.
4. ورزش و تغذیه مناسب: ورزش منظم و مصرف غذاهای مغذی می‌تواند به افزایش سطح انرژی و بهبود خلق‌وخو کمک کند. مصرف ویتامین D نیز به‌ویژه در زمستان توصیه می‌شود.
5. قرار گرفتن در معرض نور طبیعی: حتی در زمستان، قدم زدن در فضای باز در طول روز می‌تواند تأثیر مثبتی بر روحیه داشته باشد.
برای پیشگیری از افسردگی فصلی، رعایت نکات زیر مفید است:
ایجاد یک برنامه منظم برای خواب و بیداری
افزایش فعالیت بدنی
استفاده از نور مصنوعی در صبح‌ها
مدیریت استرس و درگیر شدن در فعالیت‌های اجتماعی
افسردگی فصلی می‌تواند تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی بگذارد، اما با تشخیص به‌موقع و استفاده از روش‌های درمانی مناسب، این اختلال قابل مدیریت است. افزایش آگاهی عمومی درباره این اختلال می‌تواند به افراد کمک کند تا بهتر با آن کنار بیایند و حمایت‌های لازم را دریافت کنند.
