توضیح دادیم که سهام چیست و به علت حجم بالای معاملات سهام در بورس در مقايسه با ساير انواع اوراق بهادار، سهام مهمترين ورقه بهاداری است که در بورس داد و ستد می‌شود.
البته سهام برخلاف اوراق مشارکت و اوراق اجاره، دارای ريسک بوده و البته در ازای اين ريسک می‌تواند بازدهی بيشتری نصيب سرمايه‌گذاران نمايد. بنابراین سرمایه‌گذاران بايد قبل از خريد سهام، عوامل موثر بر قيمت سهام را به دقت مورد بررسی قرار داده و در صورتی که قيمت سهم، مناسب و چشم‌انداز آينده شرکت نيز قابل قبول بود، برای خريد آن اقدام نمايند.
اما چه مواردی را بايد در خريد و فروش سهام مدنظر قرار داد؟
هفت اصل طلايـی برای خريد و فروش سهـام را مرور می‌کنيم:
1- براساس اطلاعات معتبر تصميم‌گيری کنيد، نه شايعات.
2- با ديد بلندمدت، در بورس سرمايه‌گذاری کنيد.
3- همواره مراقب سهام خود باشيد.
4- سبدی از سهام متنوع تشکيل دهيد.
5- با سرمايه مازاد خود سهم بخريد.
6- نوسان را به عنوان ذات بازار سهام، بپذيريد.
7- با افراد متخصص مشورت کنيد.
در ادامه به توضیح هر یک از اصول بالا می‌پردازیم.
اصـل اول: بر اساس اطلاعات معتبر تصميم‌گيری کنيد، نه شايعات.
به همان اندازه که استفاده از اطلاعات معتبر در تصميم‌گيری سرمايه‌گذاران تأثير مثبت دارد، بهره‌گيری از اطلاعات غيرمعتبر و شايعات در تصميم‌گيری‌ها می‌تواند منافع سرمايه‌گذاران را به خطر بياندازد.
تجربه نشان داده که در جريان فراز و فرود بازار سهام، بيش از هر چيز شايعات، اخبار و تحليل‌های «نادرست» به سرمايه‌گذاران مخابره می‌شود. بنابراين لازم است سرمايه‌گذاران همواره به منابع رسمی برای کسب اطلاعات تکيه کرده و از توجه به اخبار و شايعات منابـع غيررسمی خودداری کننـد.
مراجعه به پايگاه‌های رسمی اطلاع‌رسانی بورس و اوراق بهادار می‌تواند در ارائه اطلاعات دقيق و معتبر به سرمايه‌گذاران کمک شایانی کند.
اصـل دوم: با ديد بلندمدت در بورس سرمايه‌گذاری کنيد.
دومين اصل در خريد و فروش سهام، سرمايه‌گذاری با ديد بلندمدت است.
عملکرد بورس در سال‌های گذشته نشان داده است که سرمايه‌گذارانی که با ديد بلندمدت و البته آگاهانه وارد اين بازار شده اند، توانسته اند سود قابل قبولی از اين بازار بدست آورند. همچنين براساس آمارها، مجموع بازدهی سهام در بلندمدت از بازدهی بازارهایی مانند مسکن، ارز و طلا، بيشتر بوده است. اگرچه ممکن است گاهی اوقات بازدهی کوتاه مدت اين بازارها از بورس پيشی گرفته باشد اما همواره در بلندمدت بازدهی کمتری نسبت به بورس دارند.
بنابراين هر اندازه ديد سرمايه‌گذاران بلندمدت‌تر باشد به همان نسبت نيز ريسک سرمايه‌گذاری کمتـر می‌شـود. مطالعه تاريخچه سرمايه‌گذاران موفق در دنيا نيز نشان می‌دهد که بازدهی‌های بزرگ معمولاً با خريد و نگهداری سهام ارزنده و ارزان در افق زمانی بلندمدت بدست می‌آيند و نگاه کوتاه مدت در سرمايه‌گذاری و پيروی از جو بازار، عمدتاً به نتايج قابل قبول منجر نمی‌شود.
بنابراين با ديد بلندمدت سرمايه‌گذاری کنيد و اگر پس از بررسی و مطالعه کامل به اين اطمينان رسيده‌ايد که سهام ارزشمندی را خريده‌ايد، نگران نوسانات مقطعی قيمت سهام خود نباشيد.
اصـل سوم: پایش مستمر سبد سهام و بازنگری آن.
اگرچه در اصل قبلی توصيه کرديم که براي سرمايه‌گذاری در بورس، نگاه بلندمدت داشته باشيد و به نوسانات مقطعی قيمت سهام توجه نکنيد، اما تأکيد کرديم اين تفکر در صورتـی صحيح است که شما با بررسی کامل اطلاعات به اين نتيجه رسيده باشيد که سهام خریداری شده همچنان سهام ارزشمندی است و آنچه که باعث نوسانات قيمت سهم شده، برخی شرايط موقت و زودگذر است.
اما اگر بررسی اطلاعات و مشورت با افراد خبـره، اين اطمينان را برای شما بوجود آورد که سهام مناسبی را خريداری نکرده‌ايد و يا اينکه با توجه به تغيير برخی متغيرهای موثر بر قيمت سهم، احتمالاً روند قيمت آن در بلندمدت رو به کاهش خواهد بود، در اين شرايط سرمايه‌گذار بايد ضمن بازنگری در سبد سهام خود، سهامی را که شرايط مناسبی ندارند فروخته و بجای آن، سهام ديگری را که در وضعيت مطلوبی قرار دارد، خريداری کند.
لازم است در همين جـا درباره تعصب نسبت به سهام به عنوان يکی از چالش‌هایی که بعضاً گريبانگير سرمايه‌گذاران می‌شود، توضيح دهيم.
منظـور از تعصب نسبت به سهام اين است که بعضاً باوجود آنکه بررسی اطلاعات معتبر و متغيرهای اثرگذار بر قيمت يک سهم از شرايط نامناسب سهم و روند رو به کاهش قيمت آن حکايت دارد، اما برخی از سهامداران بدون در نظر گرفتن واقعيت‌ها و با استدلال‌هایی مانند اينکه «اين سهم در گذشته سهم بسيار خوبی بوده است»، يا «چون سهم را با قيمت بالاتر خريده‌ام، حاضر نيستم به قيمت کمتر بفروشم» و...، از فروش سهام خودداری می‌کنند، غافل از اينکه شايد با فروش سهام مذکور و سرمايه‌گذاری در سهامی که شرايط مناسب‌تری دارد، نه تنها بتوانند زيان خود را جبران کنند، بلکه سود قابل قبولی نيز بدست آورند.
بنابراين لازم است سرمايه‌گذاران همواره مراقب سبد سهام خود بوده و درصورت لزوم ترکيب سرمايه‌گذاری خود را مورد بازنگری قرار دهند.
اصل چهارم: سبدی از سهام متنوع تشکيل دهيد.
در مقاله انواع ریسک‌های مرتب با سرمایه‌گذاری، تئوری سبد یا تئوری پرتفوی را که همان ضرب‌المثل معروف «همه تخم مرغ‌ها را در يك سبد نگذاريد» است را توضیح دادیم. دلیل این مثل این است که اگر سبد تخم مرغ به زمين بيفتـد، بيشتر تخم مرغ‌ها خواهد شکست.
براساس اين نظريه، هر اندازه در سبد سرمايه‌گذاری، سهام شرکت‌های مختلف و از صنايع متنوع باشند، ريسک سرمايه‌گذاری کاهش خواهد يافت.
دو سرمايه‌گذار را در نظر بگيريد که اولی همه پول خود را در سهام يک شرکت واردکننده قطعات خودرو سرمایه‌گذاری کرده است. اما سرمايه‌گذار دوم، نصف پول خود را در سهام شرکت واردکننده قطعات خودرو و نصف ديگر را ديگر در سهام يک شرکت صادرکننده محصولات پتروشيمی، سرمايه‌گذاری کرده است. به نظر شما در صورت افزايش نرخ ارز چه اتفاقی خواهد افتاد؟
کاملاً مشخص است که افزايش نرخ ارز، به دليل آنکه هزينه‌های شرکت واردکننده قطعات خودرو را افزايش می‌دهد، باعث افت قيمت سهام اين شرکت خواهد شد. در حاليکه شرکت صادرکننده محصولات پتروشيمی به علت افزايش نرخ دلار، با افزايش سودآوری و در نتيجه رشد قيمت سهام مواجه خواهد شد. در اين شرايط قطعاً سرمايه‌گذار اول به علت افت قيمت سهام شرکت واردکننده قطعات خودرو دچار ضرر خواهد شد. اما سرمايه‌گذار دوم احتمالاً ضرر چندانی متحمل نشده و حتی ممکن است سود هم کسب کند. زيرا نيمی از سهامش کاهش قيمت و نيمی ديگر افزايش قيمت داشته است. هر انـدازه سبد سرمايه‌گذاری متنوع‌تر باشد، ريسک سرمايه‌گذاری کاهش يافتـه و احتمال کسب بازدهی پايدار برای سرمايه‌گذار افزايش خواهد يافت.
اصل پنجم: با سرمايه مازاد خود، سهام بخريد.
برخی افراد پس از شنيدن اخبار مربوط به رشد متوالی شاخص‌های بورس و افزايش قيمت سهام، در يک رفتار هيجانـی، سرمايه ضروری زندگی خود مانند خانه، خودرو و... را فروخته و يا با قرض گرفتن از ديگران اقدام به خريد سهام می‌کنند.
چنين رفتاری به هيچ وجه توصيه نمی‌شود. چرا که بورس همواره در معرض افت و خيز قرار دارد و وارد کردن سرمايه ضروری زندگی در بورس می‌تواند سرمايه‌گذار را در اين نوسانات دچار تزلزل و اضطراب نمايد. تا جایی که ممکن است سرمایه‌گذار با تحمل زيان، مجبور به خروج از بورس شود. اما افرادی که سرمايه مازاد و پس‌اندازهای خود را وارد بورس می‌کنند، طبيعتـاً در برابر افت و خيزهای بورس، قدرت تحمل و آرامش بيشتری داشته و در تصميم‌گيری‌های خود، منطقی‌تر عمل می‌کنند.
بنابراين تنهـا آن بخش از سرمايه خود را به خريد سهام اختصاص دهيد که در صورت کاهش قيمت سهام، نه خللـی به زندگی شما وارد کند و نه آرامش روحی شما و خانواده‌تان را به مخاطره بياندازد.
اصل ششم: نوسان را به عنوان ذات بازار سهام، بپذيريد.
فردی که قصد دارد از طريق خريد سهام در بورس، سرمايه‌گذاری کند، بايد اين واقعيت را بپذيرد که نوسان قيمت، ويژگی ذاتی سهم است.
به بيان ديگر روند صعودی قيمت سهم در گذشته لزوماً به معنای تداوم اين روند در آينده نيست. همچنان که روند نزولی قيمت سهم در گذشته نيز لزوماً به معنای ادامه افت قيمت سهم در آينده نخواهد بود. در توضیح عوامل موثر بر قيمت سهم به برخی عوامل محيطی و عوامل مرتبط با صنعت اشاره کرديم که خارج از کنترل شرکت می‌باشند. بروز هريک از اين عوامل، ممکن است باعث افت و خيز در قيمت سهام شود. بنابراين لازم است سرمايه گذار قبل از ورود به بازار سهام، اين واقعيت و ريسک ناشی از آن را بپذيـرد.
اصل هفتـم: با افراد متخصص مشورت کنيد.
باتوجه به اينکه عوامل بسيار متعدد و متنوعی بر قيمت سهام تأثيرگذار هستند، بنابراين تجزيه و تحليل اين عوامل و تصميم‌گيری براساس آن، نياز به تخصص و مطالعه دقيق دارد. بنابراين اگر قصد داريد بصورت مستقيم سهام خريد و فروش کنيد، اما تخصص کافی در اين خصوص نداريد، حتماً با افراد خبره و دارای صلاحيت مشورت کنيد.
شرکت‌های مشاور سرمايه‌گذاری متعددی با مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار تأسيس شده است. اين شرکت‌ها پس از بررسی ويژگی‌های فردی و ميزان ريسک‌پذيری سرمايه‌گذاران، آنان را در انتخاب سهام مناسب راهنمایی کرده و در ازای ارائه اين خدمات مبلغی را به عنوان حق مشاوره دريافت می‌کنند.
