قبل از اینکه پاسخ سوال «فرهنگ چطور کار می‌کند» را بفهمیم، لازم است ساختاری برای درک، بررسی و تحلیل فرهنگ داشته باشیم. بیایید کمی راجع به سوال «فرهنگ چیست؟» فکر کنیم و پاسخ و درکمان از چیستی فرهنگ را بر روی کاغذ بنویسیم تا بتوانیم بعدتر، عمق درکمان از این پدیده را باهم مقایسه کنیم.
فرهنگ، مفهومی‌ست که از گذشته مورد مطالعه انسان‌شناس‌ها و جامعه‌شناس‌ها بوده و تعریف واحدی در خصوص این مفهوم، وجود ندارد. در ادامه برخی از این تعاریف را به‌ترتیب میزان ملموس و قابل رؤیت بودن، آورده‌ایم:
فرهنگ به شیوه‌های گوناگونی تعریف شده و به نوعی هر آنچه توسط یک گروه فراگیری شده و به مرور زمان تکامل یافته جزو فرهنگ آن گروه است که اکثرا بدون طراحی پیشین و در ناخودآگاه افراد شکل می‌گیرد. اما برای فهمیدن اینکه در یک سازمان، فرهنگ چطور شکل می‌گیرد و تکامل می‌یابد، نیاز به تعریف پویاتری از فرهنگ داریم:
فرهنگ، انباشتی از یادگیری‌های مشترک یک گروه است که باعث حل مسائل داخلی یا خارجی آن‌ها شده و به شکل الگوهای رفتاری، نظام فکری یا ارزشی و هنجارهای اجتماعی بروز پیدا کرده و معمولا بعد از مدتی تبدیل به مفروضات ذهنی انسان شده و در ناخودآگاه انسان ته‌نشین می‌شوند.
مهم‌ترین قسمت تعریف فوق، این است که فرهنگ را به منزلهٔ محصولی مشترک از یادگیری مشترک ببینیم. برای درک کامل فرهنگ یک گروه نیاز است تا بفهمیم چه جنس یادگیری‌ای در چه بازه زمانی و تحت کدام چتر رهبری (leadership) اتفاق افتاده. اما نقش رهبری در شکل‌گیری و تغییر فرهنگ چیست؟
اولین سوالی که با دیدن عنوان این کتاب (Organizational Culture and Leadership) برای من مطرح شد، این بود که چرا نویسنده رهبری و فرهنگ‌سازمانی را دو روی یک سکه می‌داند؟
پاسخ کوتاه سوال، این است که رهبری نقشی کلیدی در یادگیری دارد. یادگیری زمانی اتفاق می‌افتد که انتظاری برآورده نشده و شخص یا گروه، احساس ناکامی، ناراحتی و عدم اقناع می‌کند.
در شکل‌گیری فرهنگ یک گروه، یادگیری توسط بنیان‌گذار گروه اتفاق می‌افتند که سعی دارد با ایجاد رفتار مطلوب در اعضای گروه، هدف گروه را محقق سازد و اگر در این فرایند گروه با مشکلی برخورد کند، فرد یا افرادی که رهبری سازمان را بر عهده دارند برای رفع مشکل راه‌حل می‌دهند. اگر راه‌حل کار کند، آن رفتار به مرور در گروه ته‌نشین شده و جزئی از فرهنگ گروه می‌شود و اگر کار نکند، نیاز به یک راه‌حل جایگزین در گروه به‌وجود می‌آید و بدین صورت فرهنگ تکامل می‌یابد.
اگر یک change leader هستید، سوال زیر را از خودتان بپرسید:
اگر یک تاریخچه یادگیری در سازمانی که من قصد تغییر آن را دارم وجود دارد، چطور می‌توانم قبل از طراحی برنامه تغییر، بیشتر درباره آن تاریخچه بدانم؟
