روز بزرگداشت حافظ

نشست صمیمانه عاشقان ادبیات به بهانه‌ی بیستم مهرماه روز بزرگداشت حافظ در مرکز صدا و سیما

استاد در پیامهایی از دانشجویانش دعوت می‌کند تا در نشست بزرگداشت حافظ شرکت کنند.

دانشجویانی که حالا هر کدام در حوزه‌ای فعالند. یکی معلم است و دیگری شاعر و آن یکی نویسنده و ویراستار و مدرس و..... ولی هم‌چنان خود را شاگرد استاد می‌دانند و رابطه‌شان را چون دوستانی صمیمی و هم‌دل ادامه داده‌اند.

دکتر زهرا عسگری استاد و پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی تمام زندگی‌اش حول ادبیات می‌چرخد و بیان شیوا و منش ادیبانه‌اش دانشجویان بسیاری را از رشته‌های مختلف جذب رشته‌ی ادبیات فارسی کرده است.

دیدار هرباره‌ی من با استاد عسگری که به گفته‌ی خودشان نه ملاقات‌های استاد و شاگردی که دوستانه است این حسِ ورزیدگی روح به واسطه‌ی هم‌نشینی با ادبیات را در ذهنم درباره‌ی ایشان تقویت می‌کند.

لحظاتی به انتظار می‌ایستیم تا بقیه میهمان‌ها به ما بپیوندند. غروب نزدیک است و ابرهای بنفش و نارنجی بالای دانشگاه بین‌المللی قزوین خودنمایی می‌کنند.

برگهای زرد و خشکیده داخل جوی با جریان آرام آب پیش می‌روند و معلوم نیست کجا آخرین ایستگاه‌شان باشد.

استاد نگاهِ ساعتش می‌اندازد و می‌گوید؛ "ما به سبک ژاپنی‌ها رسیدیم." دوستان یکی‌یکی می‌رسند.

به همدیگر معرفی می‌شویم. برخی‌شان را از قدیم می‌شناسیم و بعد از سال‌ها تجدید دیدار می‌کنیم، با بقیه هم آشنا شده و طرح دوستی می‌ریزیم.

دقایقی مانده تا شروع برنامه و به پیشنهاد استاد از حافظ و بیت‌های پیچیده‌اش مثال می‌آوریم و نظر هر کدام درباره‌ی آن ابیات و مفهوم واقعی برخی کلمات مبهم را جویا می‌شویم. و به این نکته می‌رسیم که هر جایی می‌شود کلاس درس باشد اگر به واقع شیفته‌‌ی آموختن باشی.

زمان ضبط برنامه فرا می‌رسد و دکتر عسگری کلامشان را با خواندن این ابیات حافظ می‌آغازند؛

هر که شد محرم دل در حرم یار بماند

وآنکه این نکته ندانست در انکار بماند

از صدای سخن عشق ندیدم خوشتر

یادگاری که در این گنبد دوّار بماند

"ایرانیان نظام اندیشگانی خود را در قالب شعر بیان کرده‌اند و در واقع سوغات اصلی ایران، کتاب است و شعر که معرّف فرهنگ و هویّت ایرانی است."

و ادامه می‌دهند؛ حافظ صرفاً با ثبت یک کتاب در گنجینۀ ادب فارسی، شاعری تک‌اثر است که این موضوع نه تنها از وزن و ارزش این اثر نمی‌کاهد؛ بلکه نشان می‌دهد شعر حافظ آیینۀ وجودی اوست و همانطور که شاهنامه روایتگر روح فردوسی است، دیوان غزلیات حافظ نیز بسان عشق‌نامه‌‌ای، بی‌تردید نمایانگر خود خودِ واقعی حافظ است که از نقاب و نفاق و ظاهر و دروغ در امان است و ترجمانی است از اندیشه، باور، کردار و رفتار وی که گویی هنوز هم در هر دوره‌ای در میان ایرانیان زیست می‌کند و در هر خانه و کاشانه‌ای مأوا دارد. اشعار حافظ گواه نامیرایی اوست که در جستجوی راز جاودانگی برآمد و آن را یافت و اینگونه سرود که:

هرگز نمیرد آنکه دلش زنده شده به عشق

ثبت است بر جریدۀ عالم داوم ما

حافظ برای همگان عشق آرزو دارد؛ زیرا به باور او تنها عشق است که از فرصت حیات آدم و آدمیان بر روی زمین، بر یاد عالم و عالمیان خواهد ماند و بی‌باکانه دل به این عشق می‌سپارد و چنین می‌سراید:

از صدای سخن عشق ندیدم خوشتر

یادگاری که در این گنبد دوّار بماند

به تماشاگه زلفش دل حافظ روزی

شد که بازآید و جاوید گرفتار بماند...

دکتر عسگری مصاحبه‌‌ی جوانی مسلط به ۲۳ زبان زنده دنیا را مثال می‌زنند که وقتی مجری از او می‌خواهد یکی از این زبان‌ها را انتخاب کند و چیزی برای آن بخواند حافظ را انتخاب می‌کند و بیتی معروف از او می‌خواند:

زاهد خلوت‌نشین دوش به میخانه شد

از سر پیمان گذشت بر سر پیمانه شد

که نشان می‌دهد شعر حافظ فارغ از ساختار و فرم از لحاظ معنا نیز مخاطبان زیادی را به خود جلب کرده است.

دکتر عسگری در ادامه‌ی گفتگو به خاطره‌ای اشاره می‌کنند و حس قدرشناسی ما را نسبت به بزرگان ادب پارسی برمی‌انگیزند:

"به یاد دارم دانشجویی از یکی از کشورهای غربی و پیشرفته به ایران آمده بود و پس از فراگیری این زبان دانشجوی دکتری با رویکرد مثنوی پژوهی بود که با همان لهجه شیرین میگفت تنها برای یک چیز شما مردم ایران را نمی‌بخشم و آن این است که شما زبان پارسی میدانید و مثنوی نمی‌خوانید! من مشقت زیادی کشیدم تا فارسی بیاموزم که بتوانم فارغ از ترجمه، توأمان در حوزۀ فرم و

معنا شعر فارسی را بفهمم."

به تعبیر استاد عسگری سخن حافظ مانند شعرش بی‌پایان است و به گفته‌ی گوته سخنش چون ابدیت بزرگ است و آغاز و انجامی ندارد و چون رودی ابدی است که هرگز متوقف نمی‌شود و به قول خود حافظ:

گفتگو آیین درویشی نبود

ورنه با تو ماجراها داشتیم.

در این نشست صمیمی از مفاهیم پر از عشق لسان‌الغیب گفته می‌شود و از تأویل اشعارش به مضامین گوناگون حرف به میان می‌آید که پاسخگوی نیاز روحی تمام قشر مردم است و نگاه انسان‌ساز این شاعر وارسته تحسین می‌شود که صدها نکته باریکتر ز مو در اندیشه و اشعارش وجود دارد.

دکتر عسگری محبوبیت مثال زدنیِ حافظ در بیرون از مرزها و تأثیر‌پذیریِ اندیشمندان دیگر ملل از مضامین بدیع حافظ را مطرح می‌کنند چنان که شاعر بزرگ آلمانی "گوته" را به حیرت می‌اندازد و حافظ را "شاعر شاعران" می‌نامد و آرزو می‌کند کاش مریدی از مریدان حافظ می‌بوده.

استاد عسگری در گفتگوشان به تجلی شخصیت حافظ در غزل‌هایش اشاره می‌کنند و آیینه تمام‌نمای خلوص و صدق و مهرورزی حافظ را به مخاطبان می‌نمایاند که ریشه در اندیشه‌ها و تأملات ناب فکری حافظ داشته و به یقین نشت کرده در شعرهایش و لاجرم ما را به این مضمون می‌رساند که این حرف دل است که بر دل می‌نشیند.

بدون شک ذهن خلاق حافظ و خوی بی‌تزویر و رندانه‌‌اش او را به انسانی جاودان تبدیل کرده است و گویی شعرهایش را برای تمام دوران‌ها سروده است.

در خلال نشست دکتر زهرا عسگری با یادآوری آداب مخصوص تفأل زدن بر کتاب حافظ، به نیت همه فالی می‌گیرند و با خوانش زیباشان دل‌ها را همراه اشعار حافظ روانه‌ی دیار عشق و مهرورزی و امید می‌کنند.

استاد صحبت‌هایی هم درباره‌ی پیشینه‌ی نام‌گذاری روز بزرگداشت حافظ می‌کنند که روز بیستم مهرماه است و همینطور به اهمیت آموزش و تشویق کودکان و نوجوانان برای درک و فهم بیشتر اشعار حافظ می‌پردازند و به بهره‌گیری از گنجینه‌های ادبی و فرهنگی کشورمان اشاره می‌کنند و تعمیم دادن آموزه‌های این اندیشمندان به زندگی‌ افراد که یقیناً راه‌گشای برخی مشکلات خواهد بود. و از نظر ایشان این مهم میسر نمی‌شود مگر با شناساندن بهتر و ‌ بیشتر بزرگانی چون حافظ و بازگشت به اصالت ادبی جامعه‌مان.

منتشر شده در روزنامه ولایت

✍️ اکرم‌حسینی‌نسب