خودت را دوست داشته باش!
این جمله را در چند سالِ اخیر زیاد شنیده ایم، اما واقعا چطور می شود خودمان را دوست داشته باشیم؟ جوری که واقعا دوست داشته باشیم نه فقط در حد حرف!
من عاشق همسرم (بچم، پدرم، مادرم و ...) هستم.
این جملات نقل دهنمان است ولی با کوچکترین اشتباهی سریع واکنش منفی نشان می دهیم و اجازه نمی دهیم، تجربه کنند، زندگی کنند و یاد بگیرند. البته فکر میکنیم چون دوستشان داریم باید ارشادشان کنیم تا به یک آدمِ کاملِ عاری از خطا تبدیل بشوند!
اکثر ما اینگونه فکر می کنیم که اگر کسی اشتباهی کرد، با یک پکیج سرزنشیِ فوری، او را متوجه اشتباهش کرده و به راه راست هدایتش کنیم.
در واقع سرزنش کردن در فرهنگ ما ریشه دوانده است.
البته که امر به معروف و نوع دوستیِ ما پایش را فراتر از خانه مان گذاشته است و به همین جا ختم نمی شود، ما حتی سعی در تربیت آدم هایی که آنها را نمی شناسیم هم داریم. باورتان نمی شود؟ کافیست یک سر به خیابان بزنید تا ببینید وقتی یک ماشین اشتباها می پیچد جلوی یک ماشین دیگر، چطور با بوق و الفاظی که در این مقال نگنجد، از خجالت فرد خاطی در می آییم.
حالا باورتان شد که سرزنش کردن تا کجاها پیش رفته است؟ باید بگویم قصه همینجا تمام نمی شود؛ خیلی از ما فکر می کنیم که عامل اصلی رشد و آموزش سرزنش کردن است. (زود نگو وای نه من اینجوری فکر نمیکنم! یکم به اعمالت فکر کن، بعد میبینی تو هم از خودمونی)
زیاد هم نا امید نشوید. خیلی از کشورهای پیشرفته دنیا هم دست کمی از ما ندارند!
مثلا کشور دوست و غیر همسایه ژاپن. بله ژاپن.
درست است که در صنعت و تکنولوژی پرچم دار هستند، اما روانشان مثل خودمان پاک است. با کوچکترین اشتباهی سریعا مورد سرزنش و تهدید واقع میشوند چون در آن سیستم، برای موفق شدن باید بالاترین کارایی را داشته باشند و این طور است که آنها خود سرزنش گری (self-blame) زیادی را تجربه میکنند.
میخواهم به شما یک حقیقت تلخ را بگویم.
بله، بزرگترین دشمن و سانسورچی و انتقادگر شما، خودتان هستید.
زیاد نا امید نشوید چون در همان آینه میتوانید ناجی و بهترین دوستتان را هم ببینید. اگر بخواهید، بخوانید، یاد بگیرید و بهشان عمل کنید.
امروزه بزرگترین حلقه گم شده تربیتی ما، شفقت (compati) است. دقت کنید، گفتم شفقت نه عاطفی بودن!
این دو زمین تا آسمان تفاوت دارند. مثلا می شود که رابطه عاطفی خوبی با کسی داشته باشیم و مدام دور همدیگر بگردیم اما در رابطه مان شفقت وجود نداشته باشد.
کلمه compassion از دو کلمه لاتین قدیم، یعنی comبه معنی با هم بودن و pati به معنی تحمل کردن، رنج بردن مشتق شده: معنای کلی آن، باهم رنج بردن. دلسوزی و شفقت یعنی ملاحظه و توجه به رنج دیگر موجودات زنده، که با مهربانی، مراقبت، توجه و آرزوی قلبی کمک کردن، حمایت و مهر ورزیدن به آنها همراه است.
می دانید وقتی خودتان را سرزنش میکنید چه اتفاقی در بدنتان می افتد؟
در خود انتقادگری، سیستم قضاوت در مغز ما فعال می شود. غده آمیگدال (بادامه) هورمون کورتیزول (هرمون استرس) ترشح میکند، در نتیجه استرس و ترس ما بالا می رود.
هرچی خود انتقاد گری بیشتر شود، کورتیزول بیشتر می شود و ما بیشتر به سمت احساسات منفی negative emotions پیش می رویم و وقتی این روند چند روز ادامه پیدا کند ما به سمت خلق و خوی منفی negative mood می رویم. در طولانی مدت ما به صورت ناخودآگاه negative mood بیدار می شویم، زندگی می کنیم، می خوابیم و این بین هر بار و هر روز این احساسات تکرار و تشدید می شوند، تا جایی پیش می روند که متوجه این چرخه معیوب و خود تقویت گر بشویم و جلویش را بگیریم.
در شرایط امروز ایران که هر روز هزار دلیل برای بهم ریختگی و سرزنش خود و دیگران وجود دارد، سخت به نظر میرسد بشود دست از انتقاد کردن برداشت ولی لازم است بدانیم در شرایط موجود،
علاوه بر خود انتقادگری، در وجود ما سیستم دیگری هم وجود دارد که روانشناس ها اسمش را احساس تعلق گذاشته اند . (مجموعه رفتارهایی که باعث ایجاد پیوند قوی و عاطفی بین مادر و نوزاد میشه.)
انسان و هر موجود زنده دیگری به دنبال بقا هستند و برای بقا نیاز به تامینِ احساس تعلق دارند.
موجودات هر چه پیچیده تر می شوند، سیستم عصبی در نوزادان آنها ناقص تر می شود و بر اساس میزان نقایص نوزاد، نیاز به حمایتش بیشتر می شود.
هربار با ایجاد این احساس بین مادر و نوزاد، هیپوفیز، هرمون اوکسی توسین (هورمون عشق - کاهش دهنده کورتیزول) ترشح میکند. بعدترها که نوزاد بزرگ می شود، هربار که احساس تعلق به چیزی یا کسی را تجربه کند و اوکسی توسین ترشح شود، فرد احساس میکند حامی، والد و مراقب خودش را پیدا کرده، پس اوضاع مرتب و روبراه است.
فضای ذهن ما از صبح بین خود انتقادگری و خودمراقبتی در چرخش است.
هرچند که انسان برای رشد نیاز به انتقاد دارد، (البته منظورم قطعا انتقاد سازنده هست نه مخرب) به این خاطر بعید به نظر می رسد که بشود خود انتقاد گری را به صورت کامل از بین برد. اینجاست که چالش ها شروع می شود تا بتوانیم شیوه درست مواجه شدن با سرزنش خودمان را یاد بگیریم.
قدم اول در این راه این است که ابتدا به بدنمان توجه کنیم و ببینیم احساس غم، درد، ترس و... را در کدام یک از اندام هایمان حس می کنیم. (بدن آگاهی)
در مرحله بعد باید خودمان را خوب بشنویم. می توانیم بنشینیم و حسابی بنویسیم و به درون خودمان نزدیک شویم و یا از یک مشاور یا روانشناس کمک بگیریم.
لازم است خودآگاهی مان را بالا ببریم تا با مهربانی بتوانیم در کنار خودمان باشیم و از لحظات سخت عبور کنیم.
شفقت با خود علاوه بر علوم روانشناسی، عصب شناختی و تکاملی، در سنت های شرقی هم ریشه دارد.
بودا در انتهای عمرش گفت که آموزه های اصلی و اساسی او، توجه به آگاهی و شفقت است و یک نقشه شش گانه برای شفقت آماده کرد:
مرحله 1: تنفس ذهن آگاهانه.
مرحله 2: دست هایتان را روی قسمتی از بدنتان که بیشتر از همه درد می کند یا قبلا درد می کرد بگذارید، درد را مثل یه کودک گریان و دست هایتان را یک مثل پزشک شفا بخش ببینید.
مرحله 3: جمله های خوبی به خودتان بگویید، مثل جملاتی که اینجور مواقع به دوستتان میگوئید.
مرحله4: کودکی خودتان را بخاطر بیاورید.
مرحله 5: اگر از خودتان ناراحت هستید، به یاد بیاورید که انسان جایز الخطاست.
مرحله 6: خبر هایِ خوبِ این درد را بخاطر بیاورید.
آن خبر ها چیزی نیست جز: شما هنوز زنده اید. شما یک انسان هستید. شما قلب دارید.
پس اگر حس دلسوزی به دیگران را از دست داده ایم، اول باید نگران خودمان بشویم.
حالا که تا اینجا همراه من بودید خودتان را بغل کنید و ببوسید و یادتان باشد که شما منحصر به فرد هستید پس مراقب خودتان باشید و به خودتان عشق بورزید.
ممنون می شوم که نظرات و احساستان را راجع به مقاله ام بنویسید، حتما میخوانم.
