علی حسین‌زاده | اخیرا مطالبی منتشر شده در خصوص کم بودن مصرف برق ایرانیان، برای نمونه در حساب موسسه مصاف در اینجا:
می‌گویند نمودار منتشر شده نشان میدهد هر ایرانی سالی ۳۰۷۲ کیلووات‌ساعت برق مصرف می‌کند که کمتر از ۳۰۸۱ کیلووات‌ساعت میانگین جهانی است. این عدد هم‌چنین کمتر از سرانه مصرف آلمان (۶۳۰۶)، عمان (۶۳۵۸)، روسیه (۶۳۵۸)، ژاپن (۷۱۰۵)، عربستان (۹۴۰۷)، کره (۱۰۱۹۲)، آمریکا (۱۲۱۵۴)، امارات (۱۲۲۲۶)، کویت (۱۴۰۹۰)، قطر (۱۵۳۱۶) و نروژ (۲۳۲۱۰) است.
نتیجه‌ای هم که از این نمودار می‌گیرند این است که هر چه اقتصاددان، متخصص انرژی و محققان گفته‌اند که ما ایرانیان (اعم از صاحبان منافع در صنایع، کشاورزی، تجاری، خانگی) مصرف انرژی زیادی داریم، دروغ است!
فرض کنید باک پژو ۴۰۵ و تویوتا پریوس هر دو پنجاه لیتر بنزین جا بگیرد. اگر کسی به شما بگوید مصرف پژو و تویوتا یکسان است چون باک هر دو پنجاه لیتر است، باور می‌کنید؟ خیر! خواهید گفت پژو مثلاً با ۵۰ لیتر ۵۰۰ کیلومتر و تویوتا با ۵۰ لیتر ۱۰۰۰ کیلومتر راه می‌رود، پس مصرف تویوتا نصف پژو ۴۰۵ است. همین اصل ساده‌ی نسبت‌ها را که نادیده بگیرید، می‌توانید اعداد را شکنجه کنید تا به آن‌چه می‌خواهید اعتراف کنند!
نکته مهم این است که مردم هر کشوری با برق چه کاری انجام می‌دهند، با مصرف برق چقدر ثروت خلق می‌کنند. محاسبه این شاخص (یعنی لحاظ کردن نسبت‌ها) مستلزم تقسیم مصرف برق سرانه هر کشور به تولید ناخالص داخلی و سرانه تولید ناخالص داخلی است. تقسیم کل مصرف برق هر کشور به تولید ناخالص داخلی نشان میدهد که پر‌مصرف‌ترین کشور اندونزی است که مقدار این شاخص در آن ۱.۶۵ و تنها کشور دارنده شاخص بالای ۱ در بین ۱۹ مصرف‌کننده بزرگ برق است. نمره این شاخص ایران ۰.۳۷۳ است و در رتبه هفتم کشورهای پرمصرف بعد از اندونزی، روسیه، هند، چین، عربستان سعودی و برزیل است. درست است سرانه مصرف برق هر آلمانی حدود ۲ برابر هر ایرانی است اما تولید ناخالص داخلی آلمان ۶.۳۳ برابر ایران است و برق در آلمان ۳ برابر کارآمدتر از ایران برای خلق ثروت استفاده میشود.
بنابراین:
مقایسه که کنیم معلوم میشود وضع ما از روسیه، چین، هند، عربستان و برزیل بهتر است، اما در شمار کم‌مصرف‌های برق جهان یا استفاده‌کنندگان دارای بهره‌وری بالا نیستیم. ما برای خلق هر یک دلار درآمد، چهار برابر یک انگلیسی و سه برابر یک آلمانی برق مصرف می‌کنیم. برای ارزیابی مصرف خودرو می‌پرسند با هر لیتر بنزین چقدر راه می‌رود، و برای سنجش نوع مصرف برق هم باید پرسید با هر کیلووات‌ساعت برق چقدر درآمد خلق می‌کنید. اگر با نمودارهایی که با شکنجه اعداد فقط بخشی از واقعیت را بدون مقایسه می‌گویند، باور کنیم که کم‌مصرف هستیم، هیچ مطالبه‌ای برای اصلاح بخش انرژی نخواهیم داشت و به سوی نابودی بیشتر اقتصاد و محیط‌زیست ایران پیش خواهیم رفت.
واقعیت وقتی آشکارتر میشود که بدانیم سهم گاز در مصرف انرژی ایران خیلی بیشتر از سایر کشورهاست. کشورهای اروپایی عموما گاز را به برق تبدیل کرده و در منازل گرمایش هم با برق است. بنابراین، دروغین بودن نموداری که مصرف برق ایران را کم نشان میدهد بیشتر روشن میشود.
این نوشته در دفاع از وضع موجود نیست، ساختار اقتصاد برق ایران به شدت قابل نقد است (اینجا). این متن فقط در دفاع از عقلانیت مقایسه است.
۱- باعث شرمندگی و و بدبختی نیست که یک استاد برجسته دانشگاه باید وقتش را صرف توضیح بدیهیات به روزنامه‌ها و موسسات معلوم‌الحالی کند که مشغول مردم فریبی هستند؟
۲- برای اطلاعات بیشتر در خصوص نحوه مقایسه مصرف انرژی کشورها، عبارت «شدت انرژی Energy Intensity» را جستجو کنید و حواستان باشد انرژی فقط برق نیست.
۳- اینجا معلوم میشود که چرا حتی روزنامه اصولگرایی چون فرهیختگان در انتقاد از اقلیتی با تفکر خاص تیتر می‌زند: مصاف با عقلانیت
