این روزها نفس کشیدن برای همه سخت شده، وضعیت آب‌وهوای امسال تهران فاجعه بوده، سال ۱۴۰۱ آلوده‌ترین هوا رو در ده سال اخیر داشته. [و جالبه که رکورد آلودگی قبلی هم متعلق به یک دولت انقلابی مردمی دیگه بوده!]
وارونگی دما علت به وجود اومدن این آلودگیه، وارونگی دما به پدیده‌ای می‌گن که عموما زمستون‌ها رخ می‌ده و یه لایه هوای گرم بالای لایه هوای چسبیده به سطح کره زمین تشکیل می‌شه. در حالت عادی وقتی از سطح زمین به سمت بالا حرکت کنید، هوا آروم آروم سرد می‌شه؛ یعنی لایه‌های هوایی‌ای که از سطح زمین فاصله بیشتری دارند، سنگین‌تر هستند. همین باعث می‌شه لایه‌های هوایی جابه‌جا بشن و هوای گرم و آلوده‌ای که روی کلانشهرها وجود داره، به لایه‌های بالایی جو منتقل بشه. ولی در زمستون اینطور نیست. در فصول سرد سال، دمای سطح زمین پایین‌تره و برای همین هوای نزدیک به سطح زمین به اندازه کافی گرم نمی‌شه، همین باعث می‌شه اوایل روز که سطح زمین دمای بیشتری داره، یه لایه هوای گرم ارتفاع بگیره و بالای لایه هوای سردِ نزدیک به زمین، قرار بگیره. هوای سرد به دلیل سنگینی‌اش حرکت نمی‌کنه و به دلیل فعالیت‌های صنعتی و عوامل آلودگی متعددی که در کلانشهرها وجود داره، هوا آلوده و آلوده‌تر می‌شه و تبدیل می‌شه به این چیزی که الان هست!
چرا هوای کلان‌شهرهای اونا آلوده نمی‌شه؟ وارونگی دما در باقی کشورهای دنیا هم اتفاق می‌افته اما نکته اینجاست که اون‌ها عوامل ایجاد آلودگی به مراتب کمتری دارند. در ایران به خصوص در تهران، به دلیل استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه‌ها، آلودگی هوا شدت بیشتری پیدا می‌کنه.
اینجاست که آلودگی هوا به گاز و دلار و اقتصاد ارتباط پیدا می‌کنه. قبل اینکه توضیح بدیم، بذارید چندتا آمار بهتون بگیم. ایران دارنده دومین ذخایر گازی در کل دنیاست و سومین تولیدکننده بزرگ گاز در کل جهانه، اما با این وجود معادل هفت کشور بزرگ اروپایی گاز مصرف می‌کنه. آلمان در حالی که جمعیتی نزدیک به ایران داره و میزان تولید ناخالص داخلیش حدود ۴ برابر ایرانه، مصرف گازش کمتر از یک سوم ایرانه. مصرف گاز سرانه در ایران ۵/۵ برابر سرانه جهانیه و ایران چهارمین مصرف‌کننده‌ی گاز در کل جهان بعد از آمریکا و روسیه و چینه!
دولت در ایران کاری کرده که مصرف گاز مردم و صنایع و نیروگاه‌ها به شدت بره بالا و کشور در حال حاضر گاز کم آورده و قراره دچار بحران کمبود گاز بشه! میزان ناترازی گاز در زمستان امسال به حدود ۲۴۰ میلیون مترمکعب در روز رسیده و ۹۵ درصد گاز تولیدی کشور در داخل مرزها دود می‌شه می‌ره هوا. ولی دولت چرا چنین فاجعه‌ای رو رقم زده؟
احمد زراعتکار، رئیس امور انرژی سازمان برنامه و بودجه کشور گفته: اگر مصرف گاز در کشور بر اساس ترازنامه فعلی (بدون صرفه‌جویی) دنبال شود، طی سال‌های آینده حداقل ۵۱۲ میلیون مترمکعب در روز ناترازی تولید و مصرف گاز در کشور رقم می‌خورد. اگر مردم برای جبران کمبود گاز صرفه‌جویی کنند و سیاست‌های فعلی، بهینه‌سازی قیمتی و غیر قیمتی موثر واقع شود، باز هم ۱۱۱ میلیون مترمکعب کسری گاز برای کشور پیش‌بینی می‌شود. این رقم معادل تولید پنج فاز در پارس جنوبی است و با این حساب بحران کمبود گاز حداقل تا سال ۱۴۲۰ در کشور ماندگار است.
سیاستمدار خوش‌نیت ایرانی، باید مردم رو راضی نگه داره؛ دوست داره قیمت دلار رو پایین بیاره، آب و برق و گاز مجانی برای مردم فراهم کنه و سطح رفاهشون رو افزایش بده؛ برای همین میاد میگه "قیمت گاز نباید از این عددی که من میگم بالاتر باشه." گاز ارزون رو در اختیار صنعت و بخش تجاری و بخش خانگی قرار می‌ده تا کیف کنن و پولی بابت مصرفشون نپردازن. به صنایع هم میگه: "حالا که دارم گاز ارزون در اختیارتون میذارم، باید محصولاتتون رو هم ارزون به مردم بفروشید." علاوه بر این، گاز ارزون رو در اختیار نیروگاه‌ها هم میذاره و بهشون میگه "برق رو باید ارزون به مردم بفروشید." مردم هم وقتی می‌بینن گاز اینقدر ارزونه، طبیعیه که زیاد مصرف می‌کنن، اگر زیاد مصرف نکنن یعنی عقلشون کار نمی‌کنه. بخش تجاری و صنعت هم حسابی مصرف می‌کنه. مصرف برق می‌ره بالا و نیروگاه‌ها مجبور می‌شن بیشتر برق تولید کنن و در نتیجه بیشتر گاز مصرف می‌کنن، چون ۸۶ درصد تولید برق کشور بر پایه سوخت گاز تولید می‌شه. همین می‌شه که مصرف گاز اینقدر می‌ره بالا که بعد از چندسال الان به جایی رسیدیم که گاز کم اومده.
وقتی قیمت گاز پایینه، هیچکسی چه برای مصرف خانگی چه برای مصرف صنعتی یا نیروگاهی، سراغ تکنولوژی روز نمی‌ره و سعی نمی‌کنه برای مدیریت مصرف، تجهیزاتش رو به روز کنه. گاز ارزونه و طبیعتا هیچکسی دیوونه نیست که خرج بیخودی برای خودش بتراشه. علاوه بر این، وقتی ما تحریم هستیم، نمی‌تونیم روی استخراج از میادین نفتی و گازی‌مون سرمایه‌گذاری کنیم و برای همین تولید هم به اندازه‌ای که جوابگوی مصرفمون باشه، افزایش پیدا نمی‌کنه. طبق گفته وزیر نفت، ایران اگر نتونه ۷۰ میلیارد دلار روی میادین گازی‌اش سرمایه‌گذاری کنه، در آینده‌ای نزدیک به واردکننده گاز تبدیل خواهد شد. این در حالیه که اگر ایران می‌تونست به همون نسبتی که روسیه و قطر دارن از ذخایرشون گاز استخراج می‌کنن، گاز استخراج کنه، می‌تونست به ترتیب ۹۰ و ۱۵ میلیارد دلار درآمد از صادرات گازش داشته باشه اما الان نه تنها گازی برای صادرات نداره برای مصرف داخل هم کم آورده!
گزینه اول اینه که قیمت رو زیاد کنه تا مصرف بخش خونگی و تجاری و صنعتی و نیروگاهی کاهش پیدا کنه. ولی اینکار صدای همه مردم رو درمیاره پس سراغش نمی‌ره.
گزینه دوم اینه که گاز کمتری به نیروگاه‌ها بفروشه تا بخش‌های دیگه کمبود نداشته باشن. وقتی دولت چنین تصمیمی می‌گیره، دوتا اتفاق می‌افته؛ یا قطعی برق خواهیم داشت یا آلودگی هوا! اگر نیروگاه‌ها گاز به دستشون نرسه و دولت بهشون اجازه نده برای تولید برق مازوت بسوزونن، قطعی برق خواهیم داشت. پارسال همین اتفاق افتاد و مردم زیاد عصبانی شدن. برای همین دولت امسال خلاقیت به خرج داده و تصمیم گرفته کاری کنه که قطعی برق نداشته باشیم. اما خب نیروگاه‌ها به اندازه کافی گاز ندارن برای تولید برق مورد نیاز مردم. پس چه‌جوری برق قطع نمی‌شه؟ با استفاده از مازوت! نیروگاه‌ها مازوت می‌سوزونن و نتیجه‌اش می‌شه آمار خیره‌کننده و بی‌سابقه‌ای که امسال در زمینه آلودگی هوا داشتیم.
گزینه‌های بعدی دولت برای مدیریت بحران کمبود گاز، قطع کردن گاز صنایع و همینطور کاهش صادراته. جالبه بدونید امسال کف‌گیر طوری خورده ته دیگ که دولت هم بعضا گاز صنایع رو قطع کرده هم صادرات رو کاهش داده. صنایع هم برای اینکه ضرر نکنن، مثل نیروگاه‌ها به سوختن مازوت رو آوردن. سوختن مازوت هم یعنی آلودگی هوای بیشتر! کاهش صادرات هم یعنی کاهش دلارهای در دست دولت و در نتیجه بالاتر رفتن قیمت دلار!
اگر ایران اندازه کشوری مثل آلمان که تقریبا هم‌جمعیت ایرانه، گاز مصرف می‌کرد، الان دو برابر مصرف گاز آلمان یعنی حدود ۱۶۰ میلیارد مترمکعب در سال گاز برای صادرات به اروپا داشت و بر اساس قیمت‌های پارسال حدود ۶۰ میلیارد دلار درآمد کسب می‌کرد. جالبه بدونید که حجم کل اقتصاد ایران در سال ۲۰۲۲، ۳۶۰ میلیارد دلاره! پول‌های هنگفتی که اگر به دست می‌اومد و درست ازش استفاده می‌شد، می‌تونست اقتصاد ایران رو طی چند سال متحول کنه.
سیاستمدار خوش‌نیت با یک تیر هزاران نشونه رو می‌زنه. قیمت رو دستوری پایین نگه می‌داره و در عوض آلودگی هوا، قیمت بالای دلار و قطعی برق رو برای ملت به ارمغان میاره.
منبع: کانال چراز
پی‌نوشت: یادتان هست وزیر نفت (جواد اوجی) همین شهریور ماه ۱۴۰۱ در مصاحبه‌ای فرموده بودند: امسال چه زمستان سختی برای اروپاست!
