سیستم گوارشی بدن انسان یک سیستم پیچیده و تو در تو بوده که وظیفه هضم غذا، جذب مواد مغذی و همچنین دفع مواد زائد را بر عهده دارد. این سیستم از بخش‌های متعددی تشکیل شده که از این بین می‌توانیم به کبد، روده بزرگ، روده کوچک، پانکراس، کیسه صفرا و... اشاره کنیم. اگر به هر دلیلی در عملکرد یکی از این اعضا اختلال ایجاد شود تقریبا تمامی سیستم دچار مشکل می‌شود. در این مطلب روی صحبت ما در مورد بیماری‌های شایع روده است. در ادامه قصد داریم علاوه بر نام بردن لیستی از این بیماری‌ها نگاهی کوتاه به عوارض، علائم و درمان آن‌ها داشته باشیم. اگر در مورد این عارضه‌ها کنجکاو هستید پیشنهاد می‌کنیم که این مطلب را از دست ندهید و مثل همیشه تا انتها همراه ما باشید.
بیشتر بخوانید: کولیت روده چه علائمی دارد؟
روده یک ارگان لوله‌ای شکل و عضلانی بوده که بخشی از سیستم گوارشی انسان به حساب می‌آید. همان طور که شاید خودتان هم بدانید بخش زیادی از عملیات جذب مواد غذایی و مغذی در بدن ما توسط اندامی لوله‌ای شکل به اسم روده انجام می‌شود. ما دو مدل روده داریم، یکی روده کوچک(Small intestine) و دیگری هم روده بزرگ(Large intestine).
روده کوچک انسان حدود 6 متر طول دارد و اکثر فرآیند جذب مواد مغذی و قابل استفاده برای انسان هم توسط روده کوچک انجام می‌شود. اما روده بزرگ طول بیشتری داشته، حدود 180 سانتی متر. این ارگان داخلی هم سعی دارد مواد باقی مانده مغذی از مواد خوراکی و آب موجود در آن‌ها را تا جای ممکن جذب کند و سپس مواد زائد باقی مانده را به سمت راست روده و مقعد هدایت می‌کند. در نهایت مواد زائد از طریق مقعد به شکل مدفوع خارج می‌شود.
بیشتر بخوانیم: بیماری کرون همان سرطان است؟
فاکتورها و عوامل زیادی در بروز بیماری‌های روده کوچک و بزرگ نقش دارند. در واقع این فاکتورها می‌توانند احتمال بروز بیماری را به شکل چشمگیری افزایش دهند. برخی از این فاکتورها عبارت هستند از:
بیشتر بخوانیم: چه زمانی کولونوسکوپی لازم است؟
اختلالات سیستم ایمنی یکی از دلایل بروز بیماری‌های روده هستند. در واقع در این اختلالات سیستم ایمنی به اشتباه سلول‌های روده را به عنوان مهاجم شناسایی کرده و با تمام توان برای مقابله به آن‌ها حمله می‌کند. همین موضوع باعث ایجاد التهاب در این اندام شده که در نهایت می‌تواند منجر به عفونت و محدود کردن عملکرد طبیعی آن شود.
وراثت و ژنتیک شاید به عنوان مهم‌ترین فاکتور بروز بیماری‌های روده شناخته شود. در واقع جهش‌های ژنتیکی و انتقال بیماری از طریق ژنتیک بسیار شایع است. به این شکل که سلول‌ها و DNA بیمار از افراد نزدیک مانند پدر و مادر به فرزندان منتقل می‌شوند و بیماری در گذر زمان خودش را نشان می‌دهد.
انتقال برخی ویروس‌ها و باکتری‌ها به بدن انسان می‌توانند به راحتی باعث پیدایش عارضه‌های روده شوند. به عنوان مثال برخی باکتری‌ها از جمله اشریشیاکلی و آنتروویروس در بروز بیماری کرون روده نقش دارند.
منظور از محیط زیست تمامی فاکتورهای محیطی هستند که احتمال بروز بیماری را افزایش می‌دهند. از جمله رژیم غذایی، سبک زندگی، مصرف برخی داروها، آب و هوا، آلودگی، محیط زندگی و...
بیشتر بخوانیم: نحوه برداشتن روده بزرگ چگونه است؟
سن هم یک فاکتور مهم در بروز بیماری‌های روده است. برخی بیماری‌های التهابی روده از سن 30 سالگی آغاز می‌شوند. اما برخی از عارضه‌های جدی‌تر در بازه سنی 50 تا 60 سال رایج هستند.
وقتی از سوابق بیماری صحبت می‌کنیم منظورمان بیماری‌های دیگری هستند که در گذر زمان اثر مخربی بر اندام‌های دیگر دارند. به عنوان مثال برخی عارضه‌های کبدی در دراز مدت می‌توانند باعث آسیب به روده کوچک شوند. در نتیجه اگر فرد از قبل تجربه بیماری‌های گوارشی داشته باشد احتمال بروز بیماری‌های روده هم بیشتر می‌شود.
مصرف دخانیات و الکل نه تنها باعث بروز بیماری‌های روده می‌شوند بلکه بهانه‌ای برای ظاهر شدن بسیاری از عارضه‌های شایع در بین انسان‌ها هستند. در نتیجه اگر نگران سلامتی خود هستید باید مصرف این مواد را به طور کلی قطع کنید.
اگر که فرد به دلیل سابقه بیماری مجبور به مصرف برخی داروها باشد به احتمال زیاد شانس بیشتری برای درگیری با عارضه‌های روده را دارد. به عنوان مثال برخی داروها مانند ایزوترتینوئین یا داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، ناپروکسن سدیم و دیکلوفناک سدیم خطر بیماری‌های روده را افزایش می‌دهند. در نتیجه حتما قبل از مصرف داروها با پزشک مشورت کنید.
بیشتر بخوانیم: پیشگیری از استرس روده عصبی
در ادامه انواع بیماری‌های روده بزرگ و کوچک را بررسی خواهیم کرد. همچنین علاوه بر نام بیماری‌های روده برخی از علائم و عوارض آن‌ها را توضیح خواهیم داد. همچنان همراه ما باشید.
بیماری کرون یک بیماری التهابی روده بوده که در دنیای پزشکی به اختصار به این بیماری‌ها IBD گفته شده که مخفف عبارت Inflammatory bowel disease است. به طور کلی این بیماری باعث بروز التهاب در دیواره‌های روده می‌شود. علاوه بر ملتهب کردن بخش‌های مختلف دستگاه گوارش این بیماری با درد شدید، اسهال، یبوست، اختلال در فرآیند هضم غذا و همچنین کاهش وزن ناگهانی فرد همراه است. بیماری کرون روده به شکل‌های مختلفی بر سیستم گوارش حمله کرده و بر عملکرد کلی بدن تاثیر منفی می‌گذارد. التهاب این بیماری به قدری زیاد است که تا عمق بافت را درگیر می‌کند. این بیماری تمامی بخش‌های سیستم گوارش از دهان تا مقعد را می‌تواند تحت تاثیر بگذارد. بیماری کرون روده در سنین 15 تا 35 سالگی بیشتر رایج است.
بیشتر بخوانید: علت درد روده
سندروم روده تحریک پذیر با نام‌های کولیت اسپاستیک، کولیت مخاطی یا کولون عصبی هم شناخته می‌شود. این بیماری هم روده بزرگ و هم روده کوچک را درگیر می‌کند اما بیشتر در روده بزرگ دیده می‌شود. این سندرم در بافت روده آسیبی ایجاد نمی‌کند که همین موضوع احتمال ابتلا به سرطان را کاهش می‌دهد. از شایع‌ترین علائم این بیماری می‌توانیم به درد و گرفتگی عضلات، درد شکمی، نفخ شدید، اسهال و یبوست مزمن اشاره کنیم. علائم این بیماری به قدری آزاردهنده هستند که می‌توانند به راحتی فعالیت‌های روزانه فرد را مختل کنند. خوشبختانه خبر خوب این است که این بیماری به کمک تغییر سبک زندگی، تغییر رژیم غذایی، کاهش استرس و مصرف برخی داروها قابل کنترل است.
منظور از انسداد روده این است که چیزی سد راه عبور مواد از روده می‌شود. التهاب روده و بیماری کرون می‌تواند انسداد روده را تشدید کند. به علاوه اینکه انسداد روده اغلب باعث زخم شدن بافت روده می‌شود. انسداد روده حرکت مواد غذایی را نیز کندتر می‌کند که این می‌تواند برای فرد دردسر ساز باشد. البته که این شرایط اورژانسی با مصرف دارو قابل کنترل است.
پولیپ روده یک بیماری مرتبط با روده بزرگ است. در واقع پولیپ دسته‌های کوچکی از سلول‌ها بوده که به شکل یک زائده بر روی لایه داخلی روده بزرگ تشکیل می‌شوند. اغلب اوقات بسیاری از این پولیپ‌ها بی خطر هستند اما گاها برخی از آن‌ها منجر به بروز سرطان می‌شوند. در صورتی که سرطان روده به موقع تشخیص داده نشود زندگی فرد را به خطر می‌اندازد. علاوه بر این‌ها پولیپ‌های روده به دو دسته نئوپلاستیک و غیر نئوپلاستیک تقسیم می‌شوند. پولیپ‌های غیر نئوپلاستیک اغلب سرطانی نیستند اما در صورتی که رشد آن‌ها کنترل نشود می‌توانند منجر به بروز سرطان شوند. از پولیپ‌های غیر نئوپلاستیک می‌توانیم به پولیپ‌های التهابی، لنفوئیدی و هامارتوماتوز اشاره کنیم.
بیشتر بخوانید: از کجا بفهمیم سندروم روده تحریک پذیر داریم؟ ۹ علامت شایع IBS
کولیت اولسراتیو یکی دیگر از شایع‌ترین بیماری‌های روده بزرگ است. این بیماری اغلب باعث بروز التهاب شدید در روده بزرگ شده که گاها منجر به بروز زخم در بافت‌های این ارگان می‌شود. این بیماری در بازه سنی 15 تا 35 سال بسیار شایع است. اسهال خونی، درد شکمی، خستگی شدید، کاهش وزن ناگهانی، خونریزی رکتوم، درد مفاصل و کم خونی برخی از علائم آن هستند. این بیماری با نام زخم کولون یا کولیت روده هم شناخته شده که با توجه به محل ایجاد آن به چند دسته تقسیم می‌شود. از انواع مختلف کولیت می‌توانیم به پروکتیت اولسراتیو، پروکتو سیگموئیدیت، کولیت سمت چپ، پانکولیت و کولیت بدخیم اشاره کنیم.
بیماری دیورتیکولیت (Diverticulitis) یکی از رایج‌ترین بیماری‌های روده بزرگ است. این بیماری بر اثر ایجاد برخی برآمدگی‌ها بر روی دیواره روده بزرگ ظاهر می‌شود. اغلب اوقات این برآمدگی‌ها کیسه‌های کوچکی هستند که از بافت دیواره روده بیرون می‌زنند. این بیماری در افراد سالمند و بخصوص بالای 60 سال بسیار رایج‌تر است. علاوه بر سن یکی دیگر از عوامل موثر در بروز این بیماری دنبال کردن رژیم غذایی فاقد فیبر است. این بیماری با آزمایش کولونوسکوپی قابل تشخیص است. اگر این کیسه‌های ظاهر شده بر روی بافت دیواره روده بزرگ عفونی نباشند به آن دیورتیکولوز گفته شده اما اگر که عفونی باشند به آن دیورتیکولیت می‌گویند. همچنین دیورتیکولوز علائم مشخصی ندارد و تنها در برخی افراد گرفتگی‌های خفیف، نفخ و یبوست گزارش شده است. اما دیورتیکولیت که نوع خطرناک‌تر آن است با حالت تهوع، تب، لرز، یبوست شدید و استفراغ همراه است. همچنین دقت کنید که در صورت عدم پیگیری دیورتیکولیت می‌تواند عوارضی مانند انسداد، خونریزی داخلی و پارگی روده را به همراه داشته باشد.
بیشتر بخوانید: درمان تجمع مدفوع در روده
سرطان کولورکتال یا همان Colorectal cancer در بافت روده بزرگ یا رکتوم شکل می‌گیرد. در واقع منظور از این بیماری رشد بی رویه و غیر طبیعی سلول‌ها در روده بزرگ یا رکتوم بوده که در نهایت منجر به شکل گیری سلول‌های سرطانی می‌شوند. این بیماری اغلب به دلیل سوابق بیماری در خانواده و همچنین ژنتیک ظاهر می‌شود. البته که علاوه بر ژنتیک عوامل دیگری مانند رژیم غذایی و سبک زندگی هم در بروز آن موثر هستند. این بیماری در گذر زمان پیشرفت می‌کند و در افراد سالمند شایع‌تر است. از رایج‌ترین علائم این بیماری می‌توانیم به یبوست، اسهال، تغییر رنگ مدفوع، تغییر شکل مدفوع، وجود خون در مدفوع، خونریزی روده بزرگ، تولید گاز بیش از حد، گرفتگی‌های شکمی و درد شکمی اشاره کنیم. پیشنهاد می‌کنیم که اگر اخیرا شاهد علائم بالا بوده‌اید برای انجام آزمایش غربالگری کولون به متخصص گوارش مراجعه و یا با مشاوره آنلاین دکتر گوارش کنید.
یکی دیگر از بیماری‌هایی که روده را درگیر می‌کند سلیاک نام دارد. یک بیماری خود ایمنی که در آن سیستم ایمنی به اشتباه به سلول‌ها و بافت‌های سالم بدن حمله می‌کند. در واقع در این بیماری سیستم ایمنی بدن ما در نتیجه مصرف گلوتن فعال شده و به سلول‌های روده کوچک حمله می‌کند. همان طور که شاید بدانید گلتون پروتئین موجود در غلاتی از جمله گندم، جو و چاودار است. اجازه دهید دقیق‌تر توضیح دهیم. دیواره روده کوچک با پرزهای بسیار نازکی پوشیده شده که مواد مغذی موجود در مواد خوراکی دریافتی انسان را جذب می‌کنند.
زمانی که فرد درگیر با بیماری سلیاک گلوتن مصرف کند گلبول‌های سفید فعال شده و به این پرزها حمله می‌کنند. در نتیجه این حمله ممکن است التهاب در بافت روده دیده شود و همچنین عملکرد آن برای جذب مواد مغذی بسیار ضعیف خواهد شد. با اینکه برخی افراد مبتلا به سلیاک علائمی ندارند اما برخی از رایج‌ترین نشانه‌های بیماری سلیاک عبارت هستند از اسهال، یبوست، درد شکم، استفراغ، کاهش وزن، خستگی و درد شکمی. این بیماری علاوه بر بزرگسالان در کودکان هم دیده می‌شود.
اگر می‌خواهید که دستگاه گوارش سالم‌تری داشته باشید یا خطر بیماری‌های روده را کاهش دهید نکات زیر را رعایت کنید:
در این مطلب سعی کردیم که برخی از رایج‌ترین بیماری‌های روده بزرگ و کوچک را بررسی کنیم. همان طور که دیدید برخی فاکتورها از جمله سن، ژنتیک، سابقه بیماری، رژیم غذایی و سبک زندگی تاثیر مستقیمی در بروز این بیماری‌ها دارند. علاوه بر این‌ها توصیه می‌کنیم که در صورت بروز هر گونه علائم ابتدایی در همان فازهای اولیه به پزشک مراجعه کنید و جلوی پیشرفت بیماری را بگیرید. اگر هم در مورد این بیماری‌ها به اطلاعات بیشتری نیاز دارید تنها کافیست سری به سایت درمانکده بزنید. درمانکده علاوه بر داشتن یک مجله پزشکی بروز و جامع لیستی از بهترین و معتبرترین پزشکان و متخصصین را در اختیارتان قرار می‌دهد که می‌توانید هم مشاوره آنلاین داشته باشید و هم وقت معاینه حضوری برای خودتان بگیرید.
منابع: medlineplus - my.clevelandclinic
